Ghi chú :  Xin quý vị lưu ý cho :  Chúng tôi chỉ âm phần chữ Hán có liên quan đến vấn đề ngài Bồ Đè Dạt Ma đến Việt Nam (Bắc Việt- đối diện với đảo Hải Nam), mà thôi. Chúng tôi không âm hết toàn trang chữ Hán.

Tiểu Sử Tổ Bồ Đề Đạt Ma  

1.- Xuất gia: Bồ Đề Đạt Ma thuộc giòng Sát Đế Lợi, ở nước Quảng Hương, thuộc Nam Thiên Trúc (Vùng cao nguyên Dekkan) phía Nam Ấn Độ. Con thứ ba của vua Chí Vương. Tên tục là Bồ Đề Đa La (Bodhi Tara). 

2.- Cao Tăng Truyện: Nhân ngày Quốc Hương thọ lễ cúng dường của nhà vua, tổ thứ 27 là Bát Nhã Đa La (Prajnatra) gặp Bồ Đề Đa La. Tổ nhận thấy vị hoàng tử nầy có nhiều nét đặc biệt (Phong thái, ngôn ngữ) mới cùng bàn luận về chữ Tâm. 

Khi thấy Bồ Đề Đa La nhận định đúng yếu lý về chữ Tâm, Tổ Bát Nhã Đa La gọi đến và bảo rằng:

 -- Hoàng tử đối với chư pháp đã được thông lượng, mà Đạt Ma có nghĩa là: Thông Đạt rộng lớn. Vậy, Hoàng tử lấy tên là Bồ Đề Đạt Ma. 

Bồ Đề Đạt Ma nhận và bái tổ thứ 27 làm thầy. Liền làm lễ thế phát và thọ cụ túc giới. 

3.- Đông Độ: Một hôm, tổ gọi Ngài đến truyền pháp: “Sau nầy, sang Trung Hoa mới là nhơn duyên lớn. Song, hãy đợi ta diệt độ khoảng 60 năm, rồi hãy đi. Nếu ngươi đi sớm, sau e sự kiện không tốt.”. 

Triết gia Elliot giải thích như sau: 

Nhận định của tổ sư Bát Nhã Đa La có hai dụng ý: 

1.- Thực trạng tín ngưỡng ở Ấn Độ khó phát triển con đường quy nguyên trực chỉ. Ảnh hưởng của Bà La Môn giáo là một trong các sự kiện phân hóa. 

2.-  Trung Hoa và các nước miền đông là vùng phát triển thuận lợi. Tuy nhiên, các tông phái Phật giáo bấy giờ ở đây coi nặng hình tướng chủ nghĩa. 

Sau khi tổ thứ 27 viên tịch, Ngài vẫn lưu lại Ấn Độ để thuyết pháp và giaó hóa. Cùng chung công cuộc hoằng dương có vị huynh đệ đồng sư là Phật Đà Tiên. Quần chúng Phật tử ở Ấn Độ lúc bấy giờ thường gọi hai vị là: Mở hai cửa cam lồ. 

Giáo Hóa: Trong thời kỳ truyền giáo ở Ấn Độ, có hai sự kiện nổi bật:

a.- Cảm hóa môn đồ: Trong thời kỳ đó, sáu môn đồ của ngài Phật Đà Tiên lại phân hóa thành Sáu tông phái: 

a.1.- Hữu tướng tông,

a.2.- Vô tướng tông,

a.3.- Định huệ tông,

a.4.- Giới hạnh tông,

a.5.- Vô đắc tông,

a.6.- Tịch tịch tông. 

Sự kiện nầy chẳng những gây ra nhiều cuộc tranh luận gay gắt giữa các nhân vật chủ trương, xa lần yếu lý của đức Phật, mà còn làm xáo trộn niềm tin của hàng Phật tử. Các giáo phái khác cũng kích bác. 

Bồ Đề Đạt Ma nhận định: Sự phân hóa đó là nguồn gốc của thoái trào, chánh pháp suy vi. 

Vì vậy, Ngài dùng nhiều phương cách khác để cảm hóa họ quay về chánh pháp. 

b.- Vua Dị Kiến: Khi vua Nguyệt Tịnh băng hà, con vua là thái tử Dị Kiến lên kế vị. Lên ngôi chưa được bao lâu, vì tân vương lại tin theo các tà thuyết, đã lên tiếng công kích Phật giáo. Điều nầy đã ngăn cản Phật Giáo Ấn Độ đang bành trướng. Bồ Đề Đạt Ma thấy được nguy cơ ấy, liền sai một đệ tử tên là Ba La Đề, vào cung để nhiếp hóa. 

Nhà vua mới tỉnh ngộ. Vua Dị Kiến nói ra, mới biết Ba La Đề là đệ tử của chú mình (Bồ Đề Đạt Ma). Nhà vua liền phái người đến cung thỉnh Ngài về cung để giáo hóa. 

4.- Đến Quảng Châu (520): Sau một thời gian giáo hóa ở cung vua, Ngài nhận thấy Cơ duyên sang Trung Hoa đã đến. Ngài đem lời huyền ký của tổ Bát Nhã Đa La (thứ 27) thuật lại cho vua rõ. Nhà vua không dám ngăn cản, liền sai đóng một chiếc thuyền lớn, phái thủy thủ đưa Ngài sang Trung Hoa (517). Vua và quần thần ra tận bờ biển để tiển đưa. Ngài ở trên thuyền suốt ba năm (517 – 520). Thuyền cập bến Quảng Châu, bấy giờ vào đời vua nhà Lương, niên hiệu Phổ Thông nguyên niên (520), vào ngày 21 tháng 09 năm Canh tý. 

Thiên sứ ở tỉnh nầy ra tận thuyền đón Ngài. Sau đó, dâng sớ về triều, tâu lên cho vua Lương Võ Đế biết. 

5.- Từ Ấn Độ sang Trung Hoa: Khi tổ thứ 27 là Bát Nha Đa La chỉ dẫn cho Bồ Đề Đạt Ma: Phải du hành sang Trung Hoa, dụng ý sâu sắc nhất là tìm một môi trường thích hợp cho thiền tông. 

Thiền tông ở Ấn Độ thường mang nặng về tinh thần huyền bí, khó hiểu, xa với uyên nguyên của thiền học. Vì vậy, cần phải được phát triển theo một chiều hướng khác; đúng hơn, một môi trường khác. Đó là Trung Hoa.

 D. T. Suzuki (Manual of Zen Buddhism) đã làm một bản so sánh sâu sắc như sau: 

Đất Ấn Độ quá siêu hình, dễ buông xuôi theo trí tưởng tượng thần bí.

Ấn Độ là đất dụng võ của Duy thức tông, Chân như tông, Hoa nghiêm tông, Không luận tông, ... 

Còn Thiền tông, phải cần đến một tâm hồn, đã từng thấm nhuần trong tư tưởng Lão Trang, mà vẫn không thể tách ra ngoài những tình tiết của cuộc sống thường ngày.

Điềm đạm, hào sảng, chơn chất phần nào và còn bình thản, mẫn tiệp và còn quân bình đúng mức nữa. Đó là những Đức tánh cần phải có để đưa thiền tông đến hiện trạng. Nghĩa là: Nếu Phật giáo Đại thừa theo kiểu Long Thọ và Mã Minh, và các bộ kinh Duy Ma Cật, Bát nhã, ... nhất là kinh Lăng Già, nếu không được các thiên tài Trung Hoa luyện chế lại, chắc chắn Thiền tông không bao giờ xuất hiện. 

Truyền Đăng Thập Lục có chép: 

Sau ba năm vượt biển, Ngài đến Nam Hải (Trung Hoa) vào triều nhà Lương . Lương Võ Đế hay tin, liền sai sứ phụng chiếu, triệu ngài về Kim Lăng, để nhà vua đón tiếp. Sau vài ba câu chuyện qua lại, Bồ Đề Đạt Ma đã để lộ cá tính ngang nhiên của một con người siêu thoát. 

6.- Tiếp xúc Lương Võ Đế: Vua Lương Võ Đế là người ngoan đạo thuần thành, nhưng, vẫn chưa thoát ra được những trí óc tầm thường của kẻ tục. Truyền Đăng Lục có chép như sau: 

Lương Võ Đế hỏi: 

 -- Từ ngày tức vị đến nay, Trẫm đã từng xây cất 300 ngôi chùa, biên chép kinh điển không biết bao nhiêu mà kể; vậy, có công đức gì không? 

Sơ Tổ đáp: 

 -- Tất cả đều không có công đức. 

Lương Võ Đế hỏi: 

 -- Tại sao lại không có công đức? 

Sơ Tổ đáp: 

 -- Đó chỉ là: “Nhơn hữu lậu”. Chỉ được những quả vị nhỏ trong cõi trời người, như bóng với hình. Tuy có, nhưng không được. 

Lương Võ Đế hỏi: 

 -- Vậy công đức chơn thực là gì? 

Sơ Tổ đáp: 

 -- Trí, phải thanh tịnh. Thể, phải lắng không. Đó là chơn thực công đức. Công đức ấy không thể lấy việc thế gian mà cầu được. 

Lương Võ Đế hỏi: 

 -- Chơn lý cùng tột của đạo Thánh là gì?

(Như hà thị Thánh đế đệ nhất nghĩa?) 

Sơ Tổ đáp: 

 -- Trống rỗng, hồn nhiên, không gì là Thánh

(Quách nhiên vô Thánh). 

Lương Võ Đế hỏi: 

 -- Trước mặt Trẫm là ai? 

Sơ Tổ đáp: 

 -- Không biết. 

7.- Quách nhiên vô Thánh: Bích Nham Lục quyển Một có giải thích như sau: 

Ngũ tổ Hoằng Nhẫn có chỉ rõ rằng: Chỉ trong mấy chữ Quách Nhiên Vô Thánh ấy, thì ai cũng thấu suốt được. Ngồi nhà ngủ yên. Đó là chỗ kỳ đặc của tổ sư Bồ Đề Đạt Ma. Một mặt đánh vào khối Cát đằng (Văn tự, Ngôn ngữ, Kiến thức) chẳng ngại về người đập nát thùng sơn. 

Vì vậy, phải nhận thấy rằng: Khi đã tham suốt một câu, thì ngàn vạn câu đều thông suốt. Ngồi đâu yên đó. Nắm gì vững nấy. 

Cổ thi có câu: 

“Thịt nát, xương tan chữa đèn xong,

Một câu siêu thoát ngàn ức kiếp”. 

Lời Tụng Của Tổ Bồ Đề Đạt Ma  

Sau cuộc tiếp xúc và thuyết pháp cho Lương Võ Đế nghe về các vấn đề: Phật tánh, Pháp thân, Đạt Ma tổ sư có lời kệ: 

Nhất tiễn tầm thường, lạc nhất tiêu,

Cánh gia nhất tiễn, dĩ tương thiêu,

Trực quy thiếu thất, phong tiền tọa,

Lương chúa, hưu ngôn, cánh khứ chiêu. 

dịch nghĩa: 

Mỗi mũi tầm thường, lạc chim điêu,

Mũi tiếp dồn thêm, đốt cháy tiêu,

Trực chỉ Thiếu thất, ngồi vách đá,

Vua Lương thôi chớ: thỉnh cùng kêu.

Bia Văn Tưởng Niệm Bồ Đề Đạt Ma 

Bích Nham Lục chép rằng: 

Đế chẳng khế hợp, sư thầm lặng qua sông, sang nước Ngụy, chẳng lộ mặt, đi thẳng lên thiếu Lâm. Chín năm diện bích. Tiếp độ đưọc Huệ Khả (tức Thần Quang), sau đó độ đến người thứ sáu.

Hóa độ xong. Truyền pháp đã có người. Sư không tự cứu nữa. Ngồi mà hóa êm. Nhục thân tán tại chùa Định Lâm, núi Hùng Nhĩ.  

Bia Văn Của Lương Võ Đế: 

“Thấy như chẳng thấy,

Gặp như chẳng gặp,

Đối mặt như chẳng đối mặt,

Xưa đâu? Nay đâu?

Oán bấy! Hận bấy!  

Bài Tán Của Lương Võ Đế: 

“Tâm có chăng?

Khoáng kiếp uổng trệ phàm phu,

Tâm không chăng?

Sát na sớm lên diệu giác”. 

Ghi chú: Bích Nham Lục: Tác giả là Phật Quả Viên Ngộ (1063 – 1135). Nội dung gồm có: 100 bài thơ thiền. Sau mỗi bài thơ, có lời bình (bằng thơ) của ngài Tuyết Đậu và lời giảng của ngài Viên Ngộ. Tác phẩm nầy du nhập vào Nhật Bản ở thời kỳ Kamakura (Khiêm Thương). Từ đó, Bích Nham Lục được xem là một trong những bộ sách quan trọng nhất, nhất là người thuộc giòng thiền Lâm Tế (tài liệu của D. T. Suzuki). 

Lý Giải Của Bồ Đề Đạt Ma 

Trong cuốn Thiền học Giảng thoại (Đài Bắc Kiến Khang Thư Cuộc ấn hành 1960) có nêu lý giải về Quách Nhiên Vô Thánh như sau: 

“Sở dĩ Bồ Đề Đạt Ma đáp lại bốn chữ Quách Nhiên Vô Thánh để chỉ vào cảnh giới tự chứng ngộ”, là vì: 

 -- Lương Võ Đế hỏi:

Đệ nhất nghĩa đế. 

 -- Tổ Đạt Ma đáp:

Đệ nhất nghĩa. 

Người hỏi, là hỏi đệ nhất nghĩa của Chơn đế hay Tục đế. 

Còn người đáp (Tổ Đạt Ma) là đáp đệ nhất nghĩa của Thánh Trí Tự Giác của Phật Đà.

Cảnh giới tự giác vốn đã siêu thoát cả Chơn đế lẫn Tục đế. Tức là cảnh giới Niết bàn vi diệu tuyệt đối.

Vì vậy, Lương Võ Đế ngẫn ngơ, không tài nào có thể lãnh hội nổi cái thậm thâm vi diệu ấy được. Quách nhiên vô thánh thán có thể xem như minh thị xác đáng nhất về căn bản pháp của thiền tông (Tài liệu của Léon Wieger).  

Phép Bích Quán Của Bồ Đề Đạt Ma 

 Cao Tăng truyện có chép: 

Sau 19 ngày, Bồ Đề Đạt Ma bỏ Lương Võ Đế lén qua sông, đến vùng Giang Bắc. Ngài nhập cảnh nước Ngụy, đi lần về Lạc Dương, nhằm vào đời Hậu Ngụy. Vua Hiếu Minh Đế, niên hiệu Chánh Quang nguyên niên (520), ngày 23 tháng 11 năm Canh tý. Ngài dừng chân và trú tại chùa Thiếu Lâm ở Trung Sơn. Trọn ngày ngồi xiay mặt vào vách đá, im lặng. Người đời gọi là Bích Quán Bà La Môn (Thầy Bà La Môn ngồi nhìn vách). 

Phép Bích Quán: 

Truyền Đăng Lục chép: 

Thời ấy (tại Đông Độ) có hai nhân vật Đạo Dục và Huệ Khả; tuy thuộc về hàng hậu sanh, tuổi nhỏ, song tuấn tú, chí khí cao, duyên may gặp được Tổ sư (tức Bồ Đề Đạt Ma).

Họ bèn ở đó, phụng sự nhiều năm, hết lòng tu học. Họ chỉ mong pháp sư chỉ bảo. Pháp sư cũng thương họ cho là chí thành, liền chỉ dạy cho chơn đạo. 

 -- Đây là Tâm,

 -- Đây là phép phát hạnh,

 -- Đây là phép thuận vật,

 -- Đây là phép phương tiện. 

Đó là phép An tâm của Đại thừa giáo, cẩn thận. Chớ hiểu lầm. 

 -- An tâm, đó là Bích Quán,

 -- Phát hạnh, đó là Tứ Hạnh,

 -- Thuận vật, đó là phòng ngừa sự chê hiềm,

 -- Phương tiện, đó là khiến mình đừng chấp trước.

Tĩnh Quán và Bích Quán 

Tĩnh Quán: Phương pháp tĩnh quán được chép trong kinh Kim Cang Định. Sách nầy được dịch ra chữ Hán vào đời Bắc Lương (397 – 439). Thành quả như sau: 

“Hành giả, trong một ý niệm ngưng trụ Tĩnh Quán, sẽ kiến chiếu vào tánh Phật. Chẳng phải có, chẳng phải không. Chẳng phải ta, chảng phải người. Chung cùng với sự vật tri giác, cũng giống như hàm linh. Tất cả cùng một thể. Chính lúc đó, hành giả sẽ kiên trì Tâm Địa Kinh Cang.

Kết quả chẳng xa lìa, sẽ được tịnh nhiên vô vi. Tâm tưởng không còn phân biệt nữa. Đó là nguyên tắc Lý Nhập”. 

Đoạn kinh nầy mang ý nghĩa như Bốn Quán Hạnh của tổ Bồ Đề Đạt Ma. Chỉ có khác: Tĩnh Quán đổi thành Bích Quán. 

Bích có nghĩa là tường, vách. Thành ngữ có câu: 

- Bích lũy nan xuyên (tường thành khó qua) 

Theo Phật giáo là hình dung. Thái độ đứng thẳng. Theo D. T. Suzuki, sự thay đổi danh từ ý nghĩa thật vô cùng quan hệ. Bởi lẻ, nó thay đổi toàn bộ tinh thần bản văn.

Nam Sơn Đạo Tuyên khi lý giải về thiền, có phân tích: 

“Phương pháp Đại thừa Bích quán là sự nghiệp tuyệt diệu của Bồ Đề Đạt Ma ở Trung Hoa. Cũng vì vậy, pháp sư nầy thường được danh hiệu là Bích quán Bà la môn.” (Có nghĩa là ông sư ngồi nhìn vách). 

Ở Nhật Bản, các môn đồ của thiền Tào Động (Do ngài Thạch Đầu Hy Thiên chủ xướng) noi gương của tổ Đạt Ma, khi ngồi thiền thường xoay mặt nhìn vào vách. 

Ý Nghĩa Bích Quán Của Tổ Bồ Đề Đạt Ma 

Bích Quán, nếu chỉ có nghĩa quay mặt vào vách suông, thì quả là quá phiến diện. Theo các học giả Charles Elliot (Hinduism and Buddhism), David Neel (initiations Lamaique), Phùng Hữu Lan (Précis d’histoire de la philosophie) thì pháp môn nầy quả là: Một phong trào cách mạng trong đường lãnh đạo. 

Suzuki viết: Bích Quán mang một ý nghĩa cao diệu vô cùng. Muốn như vậy, phải hiểu theo tinh thần đoạn văn sau đây, do Truyền Đăng Lục trích diễn, bộ sách mang tên Biệt Lý. 

Ban đầu, Bồ Đề Đạt Ma ở chùa Thiếu Lâm chín năm. Vị nhị tổ Huệ Khả nói pháp rằng:

 Ngoại tức chư duyên,

Nội tâm vô suyễn,

Tâm như tường bích,

Khả dĩ nhập đạo. 

Nghĩa là: 

Ngoài dứt các duyên,

Trong không toan tính,

Tâm như tường vách,

Mới là nhập đạo. 

Ngài Huệ Khả trình bày hết tất cả những nhận định về bản thể của tâm (Tánh Lý). Lần nào tổ Đạt Ma một mục cũng bảo là Không Đúng, mà cũng không bảo nói gì về tâm thể vô niệm. 

Một ngày kia, Huệ Khả nói: 

 -- Tôi đã dứt hết chư duyên rồi. 

Sư hỏi: 

 -- Người không biến thành đoạn diệt (hư vô) đấy chứ? 

Huệ Khả đáp: 

 -- Chẳng thành đoạn diệt. 

Sư hỏi: 

 -- Lấy gì mà tin là chẳng thành đoạn diệt? 

Huệ Khả đáp: 

 -- Do “Cái tự nhiên” vậy. Còn nói ra thì thật rất khó. 

Sư giải thích: 

 -- Đó, chính là bí quyết tâm truyền tâm của chư Phật. Ngươi chẳng nghi ngờ gì hết. 

Huệ Khả Được Tổ Bồ Đề Đạt Ma Truyền Tâm Ấn 

Huệ Khả (Thần Quang) họ Cơ, ở Võ Lao. Giòng giống Tôn Thất nhà Chu. Cha mẹ ông đã lớn tuổi mà chưa có con. Lắm phen đến chùa cầu tự.

Sau bà có thai. Sinh ra đặt cho tên là Quang (Vì khi lọt lòng mẹ có hào quang chiếu sáng ngời). Thuở nhỏ, Cơ Quang học tập nghiên cứu rất rộng sâu và tinh thông Lão Trang.

Đến năm 30 tuổi (525), ông ta nhận định rằng Lão Dịch chỉ là sách của thế gian. Chẳng đạt được Đạo lý. Vì vậy, ông quay sang nghiên cứu Phật giáo.

Ông ta đi tìm thầy học đạo. Khi đi đến Lạc Dương, lên núi Hương Sơn, chùa Long Môn gặp thiền sư Bảo Tịnh, bèn xin xuất gia.

Sau đó, lại đến chùa Vĩnh Mục, thọ giới với Phù Dung Giảng Tử. Ông chuyên học về kinh luận. Chẳng bao lâu, ông rất tinh thông kinh điển. 

Năm 32 tuổi (526), ông trở lại với bổn sư, tại chùa Hương Sơn. Trọn ngày, ông ngồi thiền trên núi. Suốt tám năm (526 – 534) như thế, thì một hôm, khi ông đang thiền định, bỗng có vị thần (?) hiện ra, chỉ dẫn: 

 -- Ngài không nên ở đây lâu. Muốn đạt được đạo quả, hãy đi về phương nam. 

Hôm sau, trên đầu của ông chợt đau như kim châm, không chịu nổi. Ông định đi tìm thuốc chữa trị, chợt nghe trên không có tiếng nói vọng xuống: 

 -- “Đây là đổi xương, không phải bệnh thường”.

(Nhơn vì có thần đến mách bảo, sư Bảo Tịnh cho đổi tên hiệu là Thần Quang). 

Thần Quang đem chuyện nầy thuật lại cho bổn sư nghe, sư Bảo Tịnh ngăn cản, không cho uống thuốc.

Sáng hôm sau, Bảo Tịnh xem trên đầu Thần Quang, quả thấy đầu xương nổi cao như hình năm trái núi, liền bảo: 

 -- Ngươi có tướng tốt như thế nầy, chắc là đắc đạo. Thần lại dạy ngươi sang miền Nam. Ta có nghe đạo sĩ Bồ Đề Đạt Ma đến chùa Thiếu Lâm. Chắc là đó vậy. 

Huệ Khả Cầu Đạo

Khi đến chùa Thiếu Lâm (Trung Sơn), Thần Quang dâng trọn đời mình cho chơn lý. Sau khi chịu khó mệt nhọc lặn lội tìm đến tổ Đạt Ma, Thần Quang thiết tha vang xin thầy giải thích nỗi quằn quại khổ đau ray rứt của lòng mình. Nhưng Đạt Ma tổ sư vẫn ngồi điềm nhiên, im lặng nhin mặt vào tường; nét mặt lầm lỳ lạ lùng, không nói một lời, cũng không cảm động. Tư thế vẫn trơ trơ, thản nhiên một cách tàn nhẫn. 

Tuy vậy, Thần Quang vẫn không nản lòng. Nhà sư nghĩ rằng: 

“Người xưa tầm đạo chẳng thiết tha đến thân mạng. Nay ta chưa được một trong muôn phần của các ngài”. 

Lúc ấy, trời về mùa đông. Tuyết rơi không ngừng, phủ trắng xóa cả núi đồi. Thần Quang vẫn đứng thẳng trơ trơ trước sân, chấp tay hướng về Ngài. 

Đến sáng, tuyết rơi ngập cả đầu gối. Nhưng, gương mặt của Thần Quang vẫn sáng ngời, vẫn thản nhiên. 

Bồ Đề Đạt Ma quay lại hỏi: 

 -- Ngươi đứng suốt đêm trong tuyết lạnh, ý định để cầu gì? 

Thần Quang thưa: 

 -- Con đến đây đề cầu đạo. Xin Ngài thương xót, xin cứu vớt một tâm hồn đau khổ. 

Bồ Đề Đạt Ma dạy: 

 -- Đạo lý vô thượng của Phật chỉ có thể cầu được là sau khi đã trải qua sức tinh cần của nhiều kiếp. Phải chịu đựng những gi khó chịu đựng nhất. Phải làm những việc khó làm nhất. Nếu cứ đem những đức nhỏ nhen, cái trí nông cạn, cái tên khinh mạn mà muốn cầu đạo vô thượng, quả là nhọc công vô ích, chẳng thu được gì. 

Khi nghe Đạt Ma dạy như thế, sư Thần Quang liền lấy cây thanh đao tự chặt cánh tay trái, rồi đem ra trình trước mặt thầy để tỏ lòng thiết tha vô hạn của mình. 

Tổ biết đây là pháp khí, liền dạy: 

 -- Chư Phật lúc bắt đầu cầu đạo, cũng vì pháp nên quên thân. Nay ngươi chặt cánh tay, đem để trước mặt ta, tâm cầu đạo như vậy, cũng khá.. 

Thần Quang thưa: 

 -- Bạch thầy, pháp ấn của chư Phật con có thể nghe được chăng? 

Bồ Đề Đạt Ma: 

 -- Pháp ấn của chư Phật không phải từ người khác mà được. 

Thần Quang thưa: 

 -- Bạch thầy, tâm con chưa an, xin Thầy day phép an tâm cho. 

Đạt Ma tổ sư: 

 -- Ngươi đem tâm ra đây, ta sẽ an cho. 

Thần Quang sững sốt một hồi lâu rồi thưa: 

 --  Bạch Thầy, con tìm kiếm tâm, mà chẳng thấy đâu cả. 

Tổ sư: 

 -- Đó, ta đã an tâm cho ngươi rồi. 

(Vô Môn Quan – Taisho Daizasho – No: 2005)  

Phần đối đáp giữa tổ Đạt Ma và ngài Huện Khá (tức Thần Quang) bằng Hán văn như sau: 

Nhị tổ vân: 

 -- Đệ tử tâm vị an, khất sư an tâm. 

Ma vân: 

 -- Tương tâm lai vị nhữ an. 

Tổ vân: 

 -- Mích tâm liễu bất khả đắc. 

Ma vân: 

 -- Vị nhữ an tâm cánh. 

Sau khi được tổ Bồ Đề Đạt Ma nói: “Vị nhữ an tâm cánh” Thần Quang liền bỗng nhiên khế ngộ. Sơ tổ bèn đổi Thần Quang thành Huệ Khả. 

Sau nầy, Huệ Khả được truyền y bát và trở thành vị tổ thứ hai của Thiền tông Trung Hoa. 

Kệ Phú Pháp Của Bồ Đề Đạt Ma  

Kệ phú pháp là những bài thơ ngắn, súc tích nói lên tính chất uyên áo của đạo thiền. Thông thường, mỗi vị tổ sư đều có lưu lại một bài kệ phú pháp. Lời mở đầu của bài kệ phú pháp thường nhắc câu: Nay ta trao lại cho ngươi kho tàng con mắt của Chánh pháp. Ngươi giữ gìn lấy. Phải ghi nhớ luôn. 

Bài Kệ của Tổ Đạt Ma như sau:

Ngô bổn lai tư sở,

Thọ pháp, cứu mê tình,

Nhất hoa khai ngũ diệp,

Kết quả tự nhiên thành. 

Dịch: 

Ta vốn qua Đông Độ,

Trao pháp, cứu mê tình,

Một hoa năm cánh trổ,

Trái kết tự nhiên thành. 

Giải thích: Kệ Phú pháp của 28 vị Tổ sư Thiền tông được ghi chép ở trong năm tác phẩm sau đây: 

1.- Truyền Pháp Chánh Tông Ký,

2.- Tục Pháp Ký (của Chí Cương Lương và Câu Na liên Xứ),

3.- Bửu Lâm Truyện,

4.- Thánh Trụ Chi,

5.- Truyền Đăng Lục (Đạo Nguyên). 

Các tác phẩm bị thất truyền. Chỉ có Truyền Đăng ục ghi chép lại đầy đủ; ngoài ra, còn có phần chú giải. Trong kệ phú pháp của tổ Đạt Ma, có ba sự kiện nổi bật và mỗi sự kiện lại biểu trưng cho một tình trạng đạo pháp: 

a.- Mê tinh: Ám chỉ cuộc tranh chấp tư tưởng của các Tăng đồ môn phái Phật giáo coi trọng hình thức, kinh điển, tôn sùng hình tướng. 

b.- Năm cánh trổ: Có thể ngụ ý tiên đoán Năm vị tổ sư thiền Trung Hoa thừa kế tổ Bồ Đề Đạt Ma là: Huệ Khả, Tăng Xán, Đạo Tín, Hoằng Nhẫn và Huệ Năng. 

c.- Kết trái: Hậu vận cực thịnh của thiền tông Trung Hoa. D. T. Suzuki dẫn như sau:

- Có điều chăc chắn được xác nhận trong lịch sử là: Tôn chỉ của ngài Bồ Đề Đạt Ma từ khi du nhập vào Trung Hoa và gần 200 trăm năm sau khi Tổ viên tịch, đã được dân tộc nầy đồng hóa một cách tốt đẹp nhất, theo tinh thần đặc thù của họ. Thiền dưới hình thức hiện có, không thể chín muồi ở đâu khác, ngoài đất Trung Hoa. 

(Trích trong Manual of Zen Buddhism – Rider – London xuất bản 1950)  

Kệ Phú Pháp Số 2 

Giang tra phân ngọc lãng,

Quảng cự khai kim tỏa,

Ngũ khẩu tương cộng thành,

Cửu, thập vô bỉ, ngã.

Dịch: 

Bè lau rẽ sóng ngọc,

Đuốc sáp mở khóa vàng,

Năm miệng cùng nhau bước,

Chín, mười không ta, người.  

Chú thích: Theo cổ truyện, bài kệ phú pháp nầy, báo trước ngày Tổ Đạt Ma viên tịch. Câu thứ ba, theo lối chiết tự như sau: 

Chữ Ngũ (năm) nằm trên chữ Khẩu (miệng) thành chữ Ngô (ta). Ý nói: Ta sẽ thâu thần vào cõi niết bàn tịch diệt (Vô bỉ, vô ngã) vào ngày Chín (cửu), tháng Mười (thập), nhằm năm Bính thìn (536), triều nhà Lương, tức Đại Thông thứ hai. Đó là ngày vía của tổ Đạt Lai La Ma. 

Các Môn Đồ Của Bồ Đề Đạt Ma 

Sau chín năm Bích Quán (520 – 528), Sơ tổ muốn trở về Thiên Trúc, bèn gọi các Môn đồ đến bảo rằng: 

 -- Ngày ta lên đường cũng sắp đến, các ngươi thử trình xem Vốn Sở Đắc của từng người về phép tu thiền. 

Lúc đó, Đạo Phó bạch rằng: 

 -- Theo chỗ nhận định của đệ tử, chẳng chấp văn tự, chẳng lìa văn tự. Đó là chỗ sở dụng của Đạo. 

Sơ tổ bảo: Ngươi được phần Da của ta. 

Ni Tổng Trì bạch: 

 -- Chỗ hiểu biết của đệ tử ngay như A Nan (Khánh Hỷ) nhìn vào Phật A Súc (Bất Động) thấy một lần, rồi không thấy nữa. 

Sơ tổ bảo: 

 -- Bà được phần Thịt của ta. 

Đạo Dục bạch: 

 -- Bốn đại vốn không, Năm uẩn chẳng thật, chỗ thấy của đệ tử là không có gì sở đắc. 

Sơ tổ bảo: 

 -- Ông được phần Xương của ta. 

Sau cùng là Huệ Khả. Huệ Khả đảnh lễ Sơ tổ, như thế rồi đứng thẳng. Không nói lên thêm một điều gì nữa cả. 

Sơ tổ bảo: 

 -- Ông được phần Tủy của ta.  

Chú thích: Theo nhận định của Hsien Sung, trong bộ Chan1h Pháp Tương Truyền, thì ở đây tổ Bồ Đè Đạt Ma phỏng theo ngài Long Thọ, giải thích trình độ hiểu biết về thiền. Trong bộ luận nổi tiếng về kinh Bát Nhã, ngài Long Thọ có viết: 

Giới hạnh là Da,

Thiền định là Thịt,

Trí tuệ là Xương,

Diệu tâm là Tủy. 

Theo ngài Long Thọ, Diệu Tâm là cái mà đức Phật mật phú cho hàng đệ tử. Hsien Sung dẫn lời của ngài Trí Khải đại sư đời Tùy: 

 -- Tâm là chỗ của chư Phật, như Trung đạo, không phân biệt, chẳng phải tất cả, mà cũng không hề có ngôn từ nào mà phô diễn cho thích đáng. 

Giai Thoại Đạt Ma Xách Dép: 

Truyền Đăng Lục có chép: 

 -- Ngày mồng Chín tháng Chín năm Bính thìn, nhằm niên hiệu Đại Thông, năm thứ hai, nhà Lương (529 TL.), Ngài ngồi an nhiên thị tịch. 

Đến ngày 18 tháng 12 năm ấy, làm lễ đưa nhục thân của ngài nhập tháp tại chùa Định Lâm, núi Hùng Nhĩ. 

Về sau, vua Hậu Ngụy sai Tống Vân đi sứ sang Ấn Độ. Khi Tống Vân trở về, gặp Ngài tại núi Thông Lãnh, thấy Ngài trên tay có xách dép, một mình đi như bay. 

Tống vân hỏi: 

 -- Thầy đi đâu? 

Ngài đáp: 

 -- Ta về Tây phương. 

Ngài còn nói thêm: 

 -- Chủ ông đã chán đời rồi. 

Tống Vân lấy làm nghi hoặc, từ giả Ngài, trở lại triều đình. Đến triều, thì vua Minh Đế đã băng hà. Hiển Trung Đế lên kế vị. Ông đem việc ấy tâu lại cho tân vương nghe, nhà vua ra lệnh mở tháp và mở nắp quan tài. Quả nhiên, quan tài trống không, chỉ cnò một chiêc dép. Vua sắc chỉ, cho đưa chiếc dép về thờ ở chùa Hoa Nghiêm. Đến nay đã thất lạc. Vua phong Thụy hiệu Ngài là Viên Giác thiền sư, pháp hiệu là Không Quán.  

Đạt Ma Cắt Mí Mắt: 

Theo tài liệu của Alan W. Watts (The Way of Zen) kể lại thì: Có một lần nọ, trong khi đang thiền, Bồ Đề Đạt Ma bỗng ngủ gục. Ngài nổi giận liền cắt mí mắt. Những mí mát ấy rơi xuống đất và mọc thành những cây trà đầu tiên. Cũng dựa vào chuyện đó, ta thấy: 

 -- Những vị thiền sư thường dùng trà để uống cho khỏi buồn ngủ, trí óc được sáng suốt, tỉnh táo. 

 -- Người Nhật thường quan niệm: Trà và Thiền đều giống nhau. 

 -- Trà đạo đã trở thành một nghệ thuật.  

Tán Thán Bồ Đề Đạt Ma: 

“Chư Phật đã từng xuất thế,

Cũng không một pháp trao cho người,

Tổ sư Đạt Ma chẳng từng qua đây,

Cũng chưa hề lấy tâm truyền thọ,

Bởi người đời nay không rõ, nên mãng lo cầu ngoài.

Sao không tự biết dưới gót chân mình, chẳng dứt hết đại sự nhơn duyên, liền thành đừng dính líu?

Chỉ nên như ta nay: Thấy mà chẳng thấy, nghe mà chẳng nghe, nói mà chẳng nói, biết mà chẳng biết.

Cầu gì mới được chứ?”.  

Hòa thượng Phật Quả Viên Ngộ. 

Kế Thừa Tổ Bồ Đề Đạt Ma  

Trước thế kỷ thứ sáu, sau tây lịch, khi thiền tông chưa bành trướng sang Trung Hoa. Thiền tông thường bị chỉ trích là: 

“Đi quá xa với chơn truyền của đức Thế Tôn. Bằng chứng vào các bộ kinh A Hàm và Nikayas”. 

Trên thực tế lịch sử, thiền tông là sản phẩm của Trung Hoa (sau thế kỷ thứ sáu). Đây là vùng khai triển thiền, theo đúng nghĩa thâm chứng của vị nhị tổ Ấn Độ. Trong cuốn Manual of Zen Buddhism có đoạn: 

“Trừ phi thiền được nhận định, theo thế thường quan niệm với đạc tính tâm lý của dân tộc Trung Hoa; bằng không, không sao hiểu nổi được về thiền trong hàng Phật tử Trung Hoa” (Suzuki). 

Tóm lại, thiền là một ngành của Phật giáo Đại thừa, sau khi đã tước bỏ đi lớp áo của Ấn Độ. 

Thiền tông Trung Hoa bắt đầu từ cuộc du hóa Đông Độ của tổ Bồ Đề Dạt Ma, người đã sáng lập pháp môn thiền ở đây. Tại vùng nầy, vì có nhiều yếu tố khách quan thích hợp, thiền đã được chín muồi. 

Lần lượt, thiền được trao truyền qua Năm vị tổ, sau ngày viên tịch của người truyền pháp du nhập từ Ấn. 

Mãi cho đến Lục tổ Huệ Năng (638 – 713) bắt đầu truyền thánh giả thiền tông không còn mang bản sắc của Ấn Độ nữa, mà hoàn là tinh thần và đặc chất Trung Hoa (Nhất hoa khai ngũ diệp, kết quả tự nhiên thành – Bài kệ Phú pháp của Tổ Đạt Ma). Dòng thiền Trung Hoa được thừa kế qua chư tổ sau đây: 

Giáo ngoại biệt truyền,

Bất lập văn tự,

Trực chỉ chơn tâm,

Kiến tánh thành Phật.

Dịch: 

Truyền riêng ngoài giáo,

Chẳng lập văn tự,

Chỉ thẳng tâm người,

Thấy tánh thành Phật. 

Bốn truyền ngữ nầy tương tự như bốn quy tắc của Nhật Liên Tông, một tông phái của Nhật Bản, do ngài Nhật Liên (1222 – 1282) khởi xướng. Đây là tóm lượt tất cả yếu chỉ của thiền tông. 

Khi phân tích yếu chỉ nầy, điều cần nhất là căn cứ vào một bối cảnh lịch sử và xã hội để biét cách phản ứng theo chủ trương mạnh bạo, cách mạng như thế. Bối cảnh đặc thù ấy như sau: 

Khi thiền tông mới du nhập vào Trung Hoa (528), đa số các tông phái Phật giáo tại đây đều bị lối cuốn vào những cuộc tranh luận siêu hình về giaó pháp vô thượng. Có môn phái chủ trương phụng trì giới hạnh. Có môn phái mãi mê quán theo pháp vô thượng; hiểu theo danh số, hành theo sự tướng. thực chất thì, đó chỉ là cái vỏ bên ngoài, chì là phương tiện để diễn tả chơn lý (Ngón tay chỉ mặt trăng). 

Các dòng suy luận đó đi vào huyền học, chỉ là một phép luyện trí suông, một pháp môn luyện huyền ảo. 

Chính tổ Bồ Đề Đạt Ma và các tổ kế thừa nhận định sự bi đát của Phật giáo đến độ băng hoại. Vậy, chỉ thẳng là phương cách về nguồn. Bốn danh ngôn trên đây sáng tạo trong hoàn cảnh ấy. 

Trên một bình diện khác, còn mang ý nghĩa: Thiền là chỉ thẳng vào thể tánh. Thấy tánh là thành Phật, là chứng nhập trong trạng thái siêu tuyệt, thuần nhất. Thiền dung thông tất cả mâu thuẩn, tất cả hỗn loạn, do trí thức gây nên. 

Một thiền sư nói: 

 -- “Gậy mình gánh vác, đường mình mình đi, giữa đồi núi chập chùng”, cũng không ngoài nhận thức ấy. 

Thiền nhằm chỉ thẳng. Thiền không giải thích. Thiền không dùng pháp quy nạp. Thiền không viện dẫn lối lập luận quanh co. 

Xét về mặt luân lý, dường như thiền chứa nhiều mâu thuẩn, đối với nhãn quan thuần lý. Thực ra, vì siêu việt trên tất cả, thiền cứ thẳng mà đi, thật thanh thản, thật nhẹ nhàng. 

Bài tụng của tổ Đạt Ma trước khi viên tịch mang ý nghĩa đó. 

Giang tra phân ngọc lãng,

Quảng cự khai kim tỏa,

Ngũ khẩu tương cộng thành,

Cửu, thập vô bỉ, ngã.

Dịch: 

Bè lau rẽ sóng ngọc,

Đuốc sáp mở khóa vàng,

Năm miệng cùng nhau bước,

Chín, mười không ta, người.

Đạt Ma Tổ Sư Thiền 

Định danh: Đạt Ma tổ sư thiền là phương pháp tọa thiền của Bồ Đề Đạt Ma suốt chín năm Bích Quán ở chùa Thiếu Lâm, Tung Sơn. 

Cách truyền day: Khác với loại Thiền Tam Muội, căn cứ theo kinh sách của Phật Tổ. Loại thiền nầy không căn cứ vào kinh giáo, không có văn tự. 

Đây là loại thiền “Giáo ngoại biệt truyền, bất lập văn tự” tỉ như trực chỉ của: Như Lai thanh tịnh thiền, tư tánh thanh tịnh thiền, Như Lai tối thượng thừa thiền ... 

Nhìn chung có hai lối: 

1.- Tham cứu một câu thoại đầu: Thoại đầu là một câu nói thiền. Thoại đầu là một công án, nghĩa là một đề án, gồm một câu rất ngắn, thật súc tích; bao hàm ý nghĩa rất sâu xa, uyên áo. Thành thử, đối với một nhận thức nông cạn, không thực hành, khó mà lãnh hội được thoại đầu. 

Thoại đầu và ấn chứng: Trong thiền tông, khi vị tổ sư nhận thấy trong hàng đệ tử của mình, có một vị xuất chúng, có thể bảo vệ được giềng mối, tiếp nối được sự nghiệp, tỏ ngộ đạo mầu, thì vị tổ trao cho người đệ tử ấy một câu thoại đầu. Người học trò được tổ trao câu thoại đầu ấy thì phải tham cứu tường tận, phải hiểu rõ cái nghĩa uyên áo, sâu sắc của nó. Thời gian có thể dài ngắn không chừng, là vì tùy theo trình độ và công phu luyện tập, có khi từ mười đến hai mươi năm mới tỏ ngộ được. Khi vị đệ tử đã tỏ ngộ (Qua hành đạo và nhận thức) thì vị tổ sư mới ấn chứng cho. 

2.- Các hình thức khác: Thông thường, các vị thiền sư chính thống (sau tổ Bồ Đề Đạt Ma) thường dùng những lối: 

Nói ngược, nói vượt qua, nói chối bỏ, hét, im lặng, hỏi ngược, lý luận vòng tròn, phép chỉ thẳng, ... 

Phần dịch âm và ghi chú: 

Dịch âm Nguyên văn: 

- “Đạt Ma tùng hải đạo lai Trung Quốc, do nam nhi bắc, giá thị nhứt trí đích truyền thuyết.

Đàm Lâm tự phiếm thuyết: “Viễn thiệp sơn hải du hóa Hán Ngụy ...”. Hán dữ Ngụy, tựu thi đương thời đích Nam Phương dữ Bắc Ngụy.  

Tục Tăng Truyện: Khước thuyết đắc cánh cụ thể: Sơ đạt tống cánh Nam Việt, mạc hựu bắc độ chí Ngụy. Tùy kỳ sở chỉ, hối dĩ thiền giáo. Tối sơ đáo đạt Trung Quốc, thời đại Hoàng thị Lưu Tống (420 – 478). (*) 

Đăng Lục đích địa phương Nam Việt, vi kim Hải Nam đảo đích đối ngạn địa phương. Đạt Ma tại tứ thất bát niên dĩ tiền, tảo tựu đáo liễu Trung Quốc, mạc liễu tài quá giang đáo Bắc Ngụy. Na tại Giang Nam chi nhứt đới, Đạt Ma ứng hữu nhứt trường kỳ đích đậu lưu ...”. 

(*) Chỗ nầy chỉ rõ cho chúng ta biết: Tổ Bồ Đề Đạt Ma đã đến Bắc Việt của nước ta, trước khi qua đảo Hải Nam và vào Trung Quốc.  

Tạm dịch: 

 -- “Đạt Ma Tổ Sư đến Trung Quốc bằng đường biển. Ngài đi từ Nam xuống Bắc. Đây là truyền thuyết xưa nay.

Theo lời tựa của sách Đàm Lâm nói:

 -- “Ngài du hóa Hán Ngụy, từ các vùng xa như núi và biển”. Hán Ngụy đương thời là chỉ cho Nam Phương và Bắc Ngụy.  

Sách Tục Tăng Truyện lại nói rõ ràng và cụ thể hơn:

 -- “Ban đầu, Đạt Ma đến nước Tống và Nam Việt. Rồi sau đó, Ngài mới đến Bắc Ngụy. Nơi đây, Ngài đã dừng chân giáo hóa đạo thiền. Lúc ban đầu, Đạt Ma đến Trunbg Quốc chính là thời đại Lưu Tống (420 – 478); nơi tổ Đạt Ma đạt chân lên bờ Nam Việt. Chính là giải đất đối diện với Hải Nam ngày nay (Điều nầy chứng tỏ xác ngàn Ấn Thuận khi viết Trung Quốc Thiền Tông Sử đã nhận rằng: Ngài (Bồ Đề Đạt Ma) đã tới Bắc Việt), đối diện với đảo Hải Nam). 

Trước năm 478, Đạt Ma sớm đã đến Trung Quốc. Rồi sau đó, ngài mới vượt sông để đến Bắc Ngụy. Sông nầy là sông Giang Nam, nơi đây Đạt Ma đã dừng chân một thời gian lâu để truyèn đạo ...”. 

Ghi chú: Xin quý vị lưu ý cho: Chúng tôi chỉ âm phần chữ Hán có liên quan đến vấn đề ngài Bồ Đè Dạt Ma đến Việt Nam (Bắc Việt- đối diện với đảo Hải Nam), mà thôi. Chúng tôi không âm hết toàn trang chữ Hán.

Bốn Phép Quán Hạnh Của Bồ Đề Đạt Ma 

Lời dẫn nhập: Cao Tăng Truyện của Nam Sơn Đạo Tuyên có chép: 

 -- “Bồ Đề Đạt Ma còn lưu lại nhiều bút tích, nhiều danh ngôn” 

Trong bản văn đáng tin cậy, có một văn kiện rất ngắn. Đó là: Luận về Pháp An Tâm. Có nơi chép là Bốn Phép Quán Hạnh. 

Bốn phép quán hạnh được xem là ngón tuyệt kỷ của tổ Đạt Ma (Suzuki), có huyền học đưa thẳng ta vào trung tâm điểm của thiền pháp. 

Xét về hành văn, hiện có hai bản: Một ở Cao Tăng Truyện, một của Truyền Đăng Lục. Có một số điểm bất đồng. Theo niên biểu: Truyện ra đời trước Lục, và Sao vẫn là Sao lục những tài liệt từ trước. Thành thử khó mà quyết định mức độ đáng tin cậy của bản văn nào cho chắc chắn. 

Tài liệu sau nầy rút theo Truyền Đăng Lục D. T. Suzuki giải thích: 

- Truyền Đăng Lục, xét về văn chương, gần với nguyên tắc hơn. Còn ở Cao Tăng Truyện, bản văn do Đạo Tuyên tự ý nhuận sắc. Vì vậy, lời văn đẹp hơn, cô động hơn, sắc bén hơn, chải chuốc hơn. 

Bốn Phép Quán Hạnh  

Lý nhập và Hạnh nhập: Theo Truyền Đăng Lục của Đạo Nguyên: Phàm vào đạo có nhiều đường. Nhưng xét cho tận cùng, không ngoài hai đường chính: 

Lý nhập: Lý nhập là nương theo giáo (tức kinh điển) để ngộ vào tông (tức yếu chỉ). Tin tưởng sâu sắc rằng: Tất cả chúng sanh đều có cùng một chơn tánh. Nhưng chỉ vì: Khách trần ở ngoài và vọng tưởng ở bên trong chơn tánh bị che lấp, không hiển lột được. 

Nếu khi bỏ Vọng theo Chơn, tinh thần con người sẽ ngưng tụ trong cái định. Bích quán thì không còn thấy: Ta và Người. Thánh hay Phàm cùng đều là một bậc như nhau. Như vậy, nếu cứ kiên cố, không chuyển, nhất quyết không lệ thuộc vào văn giáo: Khi đã hợp với lý, hết ý tưởng phân biệt. 

Hạnh nhập: Hạnh nhập bao gồm bốn hạnh. Tất cả các hạnh khác cũng đều thuộc về bốn hạnh. Vậy bốn hạnh là gì? 

1.- Trước hết là Báo Oán Hạnh,

2.- Thứ đến là Tùy Duyên Hạnh,

3.- Thứ ba là Vô Sở Cầu Hạnh,

4.- Sau cùng là Xứng Pháp Hạnh.

1.- Báo Oán Hạnh là gì? 

Người tu hành, phàm khi gạp cảnh khốn khổ, nên tự nghĩ rằng: Từ bao nhiêu kiếp trước, ta không buông lung, không học, bỏ gốc mà theo ngọn. Đua đòi theo vật chất, nặng lòng thương ghét, gây tai hại không cùng. 

Tuy rằng, đời nay không phạm lỗi lầm, nhưng, nghiệp dữ đã gieo từ trước, đến nay đã chín muồi. Điều nầy, không do trời, cũng không do người khác tạo ra. Vì vậy, ta đành phải nhẫn nhục, chịu đựng, chớ nên oán trách. Lời kinh dạy: 

- “Gặp cơn khổ, không nên buồn khổ”. 

Tại sao vậy? Chính ta đã quán triệt Luật Nhơn Quả. Khi mà tâm niệm ấy đã đuợc phat1 ra, đó là thích hợp với Lý. Mượn Oán mà hành đạo, gọi là Báo Oán Hạnh. 

2.- Tùy Duyên Hạnh là gì? 

Tất cả chúng sanh đều do duyên nghiệp mà chuyển hóa thành. Chẳng phải do cái tôi. Tất cả mọi nỗi khổ vui đều do nhơn duyên sanh. Nếu như nay được gặp quả báo tốt, hưởng đủ vinh quang, phú quý, chính là do Nhơn lành từ thuở trước đã tạo ra, đã từng vun trồng nên mới được như vậy. 

Hễ duyên hết, thì lại hoàn không. Không nên mừng vui. Được hay mất, cũng tùy theo duyên; nhưng, tâm con người không vì vậy mà thêm hay bớt, không mất gì. 

Nếu quán triệt được như vậy, gió thổi mà chẳng động, lặng lẻ mà thuận đạo. Đó là Tùy Duyên Hạnh.  

3.- Vô Sở Cầu Hạnh là gì? 

Con người trên đời nầy thường hay đắm mê việc gì trước cũng bắt đầu bằng cái tham, nên gọi là Cầu. 

Bậc trí ngộ lẽ chơn, đảo ngược thế tục, nên an tâm trụ vào vô vi, thân tâm tùy nghi mà vận chuyển. 

Vạn vật đều là không. Có gì vui mà Cầu được. Hễ có công đức, thì liền ngay tùy duyên mà hồi hướng, có hắc ám thì đuổi theo mà dứt trừ. Ở lâu trong ba cõi, thì có khổ, thi chẳng khác gì ở trong nhà lửa. Hễ có thêm, thì có khổ, được gì mà vui vẻ? Một khi thông suốt như vậy, thì buông thả hết mọi việc. Như vậy là dứt tưởng, chẳng cầu. 

Lời kinh dạy: 

- “Hễ còn cầu thì còn khổ. Dứt hết cầu thì mới an vui.”. 

Vì vậy, khi nhận thấy không nên cầu, thì mới thực sự đạt được đạo hạnh. Đó là Vô Sở Cầu Hạnh. 

4.- Xứng Pháp Hạnh là gì? 

Pháp là cái gì thanh tịnh của tự tánh. Đã tìm hiểu cái nghĩa lý đó, mọi hình tướng đuề hóa thành không. Không nhiễm. Không trước. Không bỉ. Không thử. 

Lời kinh dạy: 

- “Pháp không có chúng sanh, hãy xa lìa chúng sanh cấu. Pháp không có tướng ngã, hãy xa lìa ngã cấu.”. 

Bậc thức giả, vì am hiểu được như vậy, gọi là Xứng Pháp Hạnh. Bản chất của pháp vốn không tham lận. Vì vậy, dù đem thân mạng của cải ra bố thí, vẫn không hối tiếc. 

Trước đã quán triệt được ba cái không, thì sẽ không còn ỹ lại, không chấp trước. Chỉ cần: Gạn trừ trần cấu, tùy nghi để giaó hóa chúng sanh, nhưng không mác phải hình tướng. Như vậy, tức là tự hành, đã giúp cho người mà lại còn trang nghiêm đạo Vô thượng Bồ đề. 

Bố thì đã vậy, thì năm độ khác cũng thế. 

Dứt trừ vọng tưởng, hành pháp tu theo sáu độ, nhưng thật không có gì là hành cả. Đó là: Xứng Pháp Hạnh.

(Truyền Đăng Lục quyển 30 của Đạo Nguyên) 

Sáu Cửa Vào Động Thiếu Thất  

Sáu cửa: 

Thiếu thất Lục Hòa là Sáu Pháp Môn đi vào đạo. Sáu cửa ấy gồm có: 

1.- Tâm kinh tụng (Bộ kinh Bát Nhã Ba La Mật),

2.-  Phá tướng luận (Luận về phá tướng),

3.- Nhị chủng luận (Hai nẻo đường đi vào đạo),

4.- An tâm pháp môn (Phép an tâm),

5.- Ngộ tánh luận (Thấy được bản tánh, thì thành Phật),

6.- Huyết mạch luận (Mạch máu của đạo).

Thiếu thất có hai lối giải: 

1.- Thiếu thất: Tên một ngọn n1ui thuộc dãy Tung Nhạc, ở về phía tây tỉnh Hà Nam, huyện Đăng Phong. Nhìn chung dãy Tung Nhạc có 36 ngọn núi. Phía đông gọi là Đại thất. Phía tây gọi là Thiếu thất (thất tức là căn nhà, là hang động, nơi các vị tu thiền đến để tu luyện, hành trì). Núi Thiếu thất cao 860 trượng. Vào đời Hậu Ngụy (Thế kỷ thứ tư) vua Hiến Văn sai dựng tại đây một ngôi chùa dành cho các thiền sư Phật Đà Thiên Trúc sang để hành đạo và truyền đạo. Đây là ngôi chùa lớn, sau đã trở thành môn phái Thiếu Lâm (Cũng như Hoành Sơn, Tương Sơn, Không Động, Ma Hy). Hành giả rất giỏi về kinh luận và võ nghệ. Năm 520, ngài Bồ Đề Đạt Ma đến đây tọa thiền, bích quán. 

2.- Thiếu thất: Là tên riêng của tổ Bồ Đề Đạt Ma. Tác giả là ai? Có hai giả thuyết khác nhau: 

2.1.- Những giaó lý căn bản trong Thiếu Thất lục môn phản ảnh chân thành thiền học của tổ sư Đạt Ma. Thiền học nầy, qua sáu pháp, phù hợp với thiền sư Truyền Đăng Lục.

2.2.- Không phải của ngài Bồ Đề Đạt Ma. Hoặc giả là chỉ một vài phẩm. Căn cứ vào câu: 

- Thiếu thất cửu niên vô nhất ngữ.

(Chín năm ở Thiếu Thất không nói một lời). 

Có giả thuyết cho rằng: Tác giả các vị tổ đời Đường. Họ nhân danh tổ sư Đạt Ma đã đưa ra cơ bản yếu lý để soạn lại. Suốt 200 trăm năm sau khi tổ Đạt Ma viên tịch, thì thiền tông được Năm vị kế thừa, gây một uy tín vững chắc về công năng tu trì. Cũng từ đó, tên tuổi Bồ Đề Đạt Ma, bậc khai sáng thiền tông ở Trung Hoa càng ngày càng sáng chói. Cần có một yếu lý. Vì đó, Thiếu Thất Lục Môn ra đời. 

Tuy là sáu lối đi, nhưng tựu trung cũng chỉ là một. Hay là: Chỉ cần dò theo một lối đi, cũng tìm ra được một con đường giác ngộ, giải thoát. Tất cả chỉ nhắm vào việc phá tướng để chỉ thẳng vào tánh Phật. Phép an tâm. Phật là Tâm. Tâm là Phật. Bản thể tuyệt đối, xét cho cùng chỉ là Tâm. An tâm là Kiến tánh. Không văn tự, không hình tướng, không phương pháp lý luận nào. 

a.- Tâm Kinh Tụng: 

Mở đầu luận về Tâm. Tất cả thế giới được nghỉ trong Tâm. Tâm là Phật. Không có Phật nào ở ngoài tâm. Vì ngoài thực tại của tâm, tất cả chỉ là huyễn tướng cả. Trong thế gian nầy, chẳng có nhơn, chẳng có duyên. Chẳng có lý do. Chẳng có kết quả. Chỉ có hành động duy nhất: Đó là tư tưởng của Tâm. 

Sự an nghỉ của Tâm, chính là Niết bàn. Tâm có thể sinh Phật, nên Phật theo Tâm mà sinh; nhưng, Phật chưa hề sinh ra Tâm bao giờ. (Chương nầy là nguyên lý căn bản của thiền tông. Cách đặt đúng vấn đề.). 

b.- Phá Tướng Luận: 

Chương nầy nói về ý thức của người hành đạo. 

a.- Phật nói: Xây dựng chùa chiền tức là trừ ba độc, tịnh sáu căn.

b.- Phật nói: Đúc tạng hình tượng tức là tu theo các giới hạnh của Như Lai.

c.- Phật nói: Đốt nhang tức là xông lên các thứ dơ xấu để diệt trừ.

d.- Phật nói: Chong đèn sáng tức là làm sáng tỏ tâm chơn chánh.

e.- Phật nói: Phải đủ sáu giờ hành đạo tức là luôn luôn tu theo các giáo hạnh.

g.- Phật nói: Nhiễu tháp hành đạo tức là tu theo giác hạnh, xét tâm không ngừng.

h.- Phật nói: Trì trai tức là theo pháp mà hộ trì, tránh sáu căn, trừ ba độc.

i.- Phật nói: Lễ bái tức là trong phải rõ lý, ngoài phải quyền nghi. 

Tóm lại, Phật dùng hình thức hữu vi để nói đến pháp vô vi. 

c.- Nhị Chủng Thập: 

Chương nầy nói về hai con đường đi về chánh đạo. Đó là Lý nhập và Hạnh nhập (Xem phần đầu của bài Bốn Quán Hạnh đã có)  

d.- An Tâm Pháp Môn 

Chương nầy nói về pháp an tâm.

Sách chép:  

Khi Huệ Khả đến cầu đạo với tổ Đạt Ma, thì có bạch với ngài:  

- Tâm con không an, xin ngài an tâm, 

Ngài Đạt Ma bảo: 

- Ngươi đưa tâm đây để ta an cho. 

Huệ Khả thưa: 

- Con tìm mãi, không thấy tâm đâu. 

Tổ Đạt Ma nói: 

- Vậy tâm của ngươi đã được an rồi.  

e.- Ngộ Tánh Luận 

Chương nầy nói về pháp: Thấy tánh, thành Phật.

Muốn tìm Phật thì phải kiến tánh (nhìn thấy cái bản tánh của mình, nghĩa là sống đúng bản lai diện mục thật của mình.) Bởi vì, bản tánh nầy chính là Phật. Nếu không chịu nhìn vào bản tánh của chính mình, thì như việc: tưởng Phật, đọc kinh, nhịn đói, giữ giới chẳng có ích gì. Khi đi tìm Phật chính là xa Phật vậy. Thành thử ra, nếu không thể hiểu được rõ ràng: cái bản tánh (tức ngộ được tánh) của mình, thì phải tìm một vị thầy tài đức để học, để thấu triệt gốc rễ của sự sinh tử. Kẻ nào chưa nhìn vào bản tánh của chính mình, thì lẻ ấy không thể gọi là bậc thầy tài đức được. 

f.- Huyết Mạch Luận 

Chương nầy nói về huyết mạch của đạo Phật. Nhưng Phật là gì? Phật ở trong tâm mỗi người. Là Phật, nghĩa là thấy Phật tánh nơi chính mình, nơi tâm của mình. Kẻ nào lãnh hội được Phật tánh, thì không còn tạo nghiệp nữa, dù cho làm bất cứ một hành động nào. Bởi vì kẻ ấy đã giác ngộ. 

Phật, là vị đã thực hành được chơn lý và không giữ lại những gì đã thực hiện. Tất cả chư Phật thuyết giảng hư không. Tại sao vậy?

Tại vì: Chư Phật muốn phá hủy những ý tưởng cụ thể của những môn đệ. 

Quan điểm của Suzuki về Thiếu Thật Lục Môn: 

“Ở Nhật Bản, cũng có một bộ sách, nhan đề là Thiếu Thất Lục Môn: 

- Thiếu Thất là tên riêng của tổ Đạt Ma (khi tọa thiền ở núi Thiếu Thất, chùa Thiếu Lâm thuộc dãy Tung Sơn.) 

- Thiếu Thất Lục Môn gồm có sáu bài luận (Tâm kinh, Luận về phá tướng, Nhị chủng thập, Phép an tâm, Ngộ tánh luận và Huyết mạch luận.) 

Có một bài thuyết, chắc là do tổ nói pháp. Kỳ dư, đều không phải của tổ. Có lẽ được soạn ra sau nầy, vào đời Đường. Khi có thiền tông bắt đầu gieo ảnh hưởng sâu rộng hơn trong hàng Phật Tử Trung Hoa. 

Nhưng tinh thần quán xuyến toàn bộ sách vẫn là chơn phong, thuần túy của thiền đạo. 

Một trong các thiền luận thuyết có phần Huyết Mạch Luận. Nội dung bàn về Kiến Tánh. Tác giả quan niệm rằng:  Đây là Cốt Tủy của Thiền.” 

Bài Thuyết Pháp Của Tổ Bồ Đề Đạt Ma Cho Vua Lương Võ Đế 

Tài liệu: Bài thuyết pháp nầy được khai quật và ấn hành trong “Historie des Croyances Religieuses et des Opinions Philosopiques en Chine” (Depuis l’Origine jusqu’a nos jours – Tác giả P.Lelon Wieger – 1922). 

Phần thứ nhất:  Bản chất của tâm,

Phần thứ hai:   Phương thức,

Phần thứ ba:   Phật tánh,

Phần thứ tư:    Pháp thân,

Phần thứ năm:  Tĩnh tâm,

Phần thứ sáu:   Thiền luận,

Phần thứ bảy:  Vô minh,

Phần thứ tám:  Giác ngộ,

Phần thứ chín:  Phật là gì? 

Chú thích:  Bài nầy chính là phần cơ bản của Đạt Ma Huyết Mạch Luận, cũng là bài giảng lần đầu tiên khi ngài đặt chân đến Trung Hoa. Vì bài giảng tại triều đình, nên tập trung thành phần trí thức nhà Lương, do đó ngài đã đặt lại những quan điểm phá tướng, an tâm, pháp thân và nguyên lý của thiền luận. 

Có thể xem đoạn nầy là yếu chỉ của thiền luận. 

Lý luận quá mạnh bạo. Vì vậy vua Lương, dù là một người rất mến và tôn sùng đạo, cũng không lãnh hội nổi những ý chính. 

Ngài đành ra đi, mang tâm trạng của một kẻ cô đơn lạ lùng. Thay bằng thuyết pháp, ngài bích quán; phần để chiêm nghiệm, phần để giải minh cho huyết mạch luận. 

Phần thứ nhất: Bản Chất Của Tâm 

Cả thế giới được nghỉ trong tâm. 

Tất cả chư Phật, quá khứ và vị lai, đã và sẽ được tạo thành từ trong tâm. Sự hiểu biết được truyền từ Tâm sang Tâm, nhờ lời nói. Vậy thì, tất cả những kinh sách có lợi ích gì? Tâm của mỗi người đồng điệu, tương ứng với thực tại muôn đời, với thực tại muôn nơi. 

Tâm là Phật. Không có Phật ở ngoài Tâm. Xem sự Giác Ngộ và Niết Bàn như là những sự vật ở ngoài Tâm, đó là điều sai lầm. Không có sự Giác Ngộ nào tâm linh động. Không có nơi nào là nơi chốn của những lẻ đến Niết Bàn. 

Ngoài thực tại của Tâm, thì tất cả chỉ là huyễn tượng. Chẳng có nhơn, chẳng có duyên. Chẳng có lý do. Chẳng có kết quả. Chỉ có hành động duy nhất, đó là: Tư tưởng của Tâm và sự an nghĩ của Tâm, chính là Niết Bàn. 

Đi tìm một sự vật ngoài tâm mình, là muốn bắt lấy sự trống không. Tâm là Phật. Phật chính là Tâm. Tưởng tượng Phật ở ngoài Tâm, hình dung Phật ở bên ngoài chính là sự mê sảng.  

Phần thứ hai:  Phương Thức 

Vậy thì, phải tìm vào trong, chứ không nhìn bân ngoài. Phải tự lắng mình vào mình và tự nhìn thấy Phật Tánh ở nơi chính mình. 

Tất cả chúng sinh đều là Phật như mình. Vậy thì:  Mình chẳng cứu ai cả. Không có vị Phật nào hơn tôi, vậy tôi không phải van xin, phải nguyện cầu ai cả. Không có vị Phật nào hiểu hơn tôi, vậy tôi không cần bắt buộc phải học hỏi trong những kinh sách của các vị ấy. 

Một vị Phật không bị kềm hãm bởi một luật pháp nào cả. Một vị Phật không thể nào sa ngã. Vậy tôi không phải sợ phạm tội. 

Không có thiện, không có ác, mà chỉ có động tác của tâm. Mà Tâm là Phật. Vì thế, Tự Tánh không thể nào lầm lẫn được. 

Có ích gì sự cúng kính, sự hoằng pháp, nhiệt thành, giữ giới, bố thí, cầu kinh, và tất cả những thứ khác. Chỉ cần một điều duy nhất: Nhìn thấy Phật ở nơi mình. Sự nhìn thấy ấy sẽ đưa đến Giải Thoát....và là Niết Bàn. 

Phần thứ ba:  Phật Tánh 

Không có bất cứ một cuốn kinh nào, hay bất cứ sự tu khổ hạnh nào có thể đưa ta ra khỏi luân hồi. Sự học kinh và tu khổ hạnh hoàn toàn vô ích, phù phiếm. 

Không có quyển sách nào đáng cho ta mở ra để đọc. 

Trong sự an tĩnh, vô vi hoàn toàn, hãy kiến tánh ở nơi mình, chính mình. Đó mới đúng là Phật. Chỉ học để nhìn thấy Phật Tánh mà thôi, đó là điều duy nhất đáng học. Tất cả những hình tượng khác đều là sương mờ và ảo ảnh. Hãy nhìn Phật nơi mình, đó mới là sự nhìn thấy chơn thật, duy nhất mà thôi. Phật Tánh đều ở nơi mỗi người và đều giống nhau trong tất cả mọi người. Khi nào đã quên hết tất cả mọi sự, để chỉ giữ lại thực tại duy nhất ấy, thì đó mới là thoát khỏi bánh xe luân hồi và đưa đến Niết Bàn. Tất cả nhửng kẻ thuyết lý đều là trợ thủ của Maya, và đưa con người đến chỗ huyễn tưởng. Tất cả những hệ thống triết học đều hoàn toàn sai lầm và lường gạt. Khi nói đến sự tẩy uế, đến những thiện nghiệp, chuyên tâm và tiến bộ. Đó là phỉnh lừa thiên hạ. 

Mỗi người là mỗi vị Phật của chính mình và tất cả, ta đều phải làm cho tới cùng, là nhận rằng: Mỗi người đều tiềm tàng thực tại và chơn lý duy nhất ấy. 

Không có tội lỗi, hay đúng hơn, chỉ có một tội duy nhất, đó là: Tội Vô Minh, tội không nhận thấy ra được Phật Tánh ở nơi chính mình. 

Tội lỗi nầy rất nặng, vì nó giữ ta trong cõi vô thường. Thân xác là phù du. Cuộc đời trôi nhanh, trong thời gian ngắn ngủi nầy, ta phải tự giải thoát, bằng cách: Tự khám phá lại hình bóng mình. 

Trong giấc mộng, ta có thể thấy được thực chất của mình. Trong giấc mộng, chính Pháp Thân tự hé mở trong bản thể. Đó là thực tế. 

Phần thứ tư:  Pháp Thân 

Pháp Thân nầy đã có vĩnh cữu. 

Trải qua những luân hồi, thăng trầm của những kiếp, pháp thân vẫn không sinh, không diệt, không thêm, không bớt, không nhơ nhớp, không bị tẩy sạch, không yêu, không ghét, không đến, không đi, không đàn ông, không đàn bà, không già, không trẻ, không tu, không tục, không ừ, không không... 

Pháp thân không một, mà cũng không nhiều, không thánh mà cũng không phàm. 

Pháp thân đi vào tất cả và không có gì ngăn cản, trở ngại. Pháp thân thung dung trong những kiếp liên tiếp, trong giòng sanh tử. Tất cả chúng sinh, tất cả vận mạng của chúng sinh đều quy về Pháp Thân. Chính pháp thân nầy mà ta phải lại nơi chính mình. Ta phải di động và hành động trong ánh sáng của tâm. 

Pháp Thân bao trùm tất cả chúng sinh như sông Hằng giữ trong nước vô số nguyên tử của đất màu. Ta không thể diễn tả pháp thân được và cũng không thể giải thích pháp thân bằng những lời nói. 

Mọi người hãy tự chiêm ngưỡng, lãnh hội pháp thân cho chính mình. Ngoài những tên khác, ta còn gọi pháp thân là thánh thể. Lãnh hội được pháp thân là sự giải thoát giác ngộ và sẽ đưa ta ra khỏi sự xao động của thế lực mà Đức Thích Ca Mâu Ni gọi là cuồng loại vĩ đại, chính sự giác ngộ đưa về an nghĩ trong hư không. Người ta phải khám phá Phật Tánh ở mức độ mà ta không còn được lời nói và tư tưởng. 

Pháp thân vô minh, bất biến và không thể nào hủy diệt được. Chẳng có Phật nào khác, ngoài pháp thân, vì rằng: Phật Thân ở nơi tất cả chư Phật. Pháp Thân cũng ở trong tất cả mọi người. 

Phần thứ năm:  Tĩnh Tâm 

Cũng vì những lẻ ấy, nhắc lại rằng: Chẳng cần kinh kệ, chẳng cần phải tìm cái gì ở ngoài mình, bởi vì mình coi tất cả đều có ở nơi mình.

Tất cả những sự vật bên ngoài chỉ là hư ảo, giả tạm. Chẳng có gì thật ngoài ra Pháp Thân. Vô ích nguyện cầu những gì mà chính mình. Chỉ nên làm sao cho sự yên lặng, sự Tĩnh Tâm mà thôi. Chính những cái ấy giúp ta thấy pháp thân nơi mình, tức là Phật. 

Tất cả những biểu tượng giả tưởng, tất cả những biểu tượng vật chất, đều là sự sai lầm. Và cũng chính sự sai lầm ấy, sẽ giữ ta lại, hoặc đưa ta vào vòng luân hồi, tái sinh. Ta không nên sùng bái những hình tượng thoát thai từ nơi mình, bởi vì, những hình tượng ấy thuộc về pháp thân. 

Ta chỉ nên sùng bái những ý tưởng, thoát ra từ Phật Tánh. Vậy thì, tất cả những giả tưởng về thần thánh, linh thiêng đều đem bỏ đi, vì đó chính là những ảo tưởng, phù phiếm. 

Ta không nên thờ phượng những vật giả tướng ấy. Cũng đừng nên sợ hãi những vật ấy. Đồng thời, ta cũng nên ném bỏ tất cả những ảo ảnh về chư Phật. Tất cả những ảo ảnh đều là ảo tưởng phù phiếm. 

Phần thứ sáu: Thiền Luận 

Không có gì hơn những ý tưởng vô hình của tâm, thoát ra từ Phật Tánh. Chỉ có một điều ta thấy thật sự là: Pháp Thân ở nơi ta. 

Phật là một tiếng Ấn Độ, chứ không phải tên một người, và có ý nghĩa là Giác Ngộ hay Linh Giác mà mọi người có thể đạt đến được. 

Sự giác ngộ nầy chính là Thiền, mà chúng ta hứng vọng. Những kẻ đối nghịch với chúng ta không thể hiểu được giá trị mà ta đem vào danh từ Thiền. 

Thiền không có nghĩa là tham thiền, suy tưởng gì cả. Đối với ta, chỉ đạt đến thiền là: Khi ta thấy được Phật Tánh, mà không Kiến Tánh, thì chỉ là một kẻ phàm tục, tầm thường. 

Đạo lý ta khó hiểu đối với mọi người, bởi vì: Những tiếng không đủ khả năng để diễn tả được kết quả của nó, chỉ có kẻ nào đạt đến được, thì mới hiểu nổi mà thôi. 

Ta có thể nói với những môn đồ của ta như thế nầy:  “Các người phải đạt đến Phật Tánh nơi các người, tức là Pháp Thân, là Thánh Thể ở nơi chính các người.” 

Làm thế nào để có thể diễn tả được bằng lời nói của pháp thân giản dị và trong sạch, không pha trộn, không hợp thành? 

Không thể nào diễn tả được... và bởi vì, không thể nói ra được; cho nên, tất cả những kinh luận đều là vô ích. Đó chỉ là những câu chuyện phù phiếm đi quanh vấn đề. Kiến tánh là một hành động giản dị và bởi vì sự kiến tánh không gồm những thành phần một. Sự kiến tánh cũng giống như một món đồ ăn, cũng giản dị và lập tức như thế, người ta không bao giờ thuyết lý viễn vông chung quanh sự nuốt đồ ăn ấy. Ta biết nuốt hay không biết nuốt đồ ăn mà thôi. 

Kẻ nào tưởng tượng một thực tại nào khác ngoài Phật Tánh bên trong và tìm cách xác định thực tại ấy, kẻ ấy sai vào lỗi lầm. 

Tất cả những ý tưởng ngoài ra ý tưởng về Phật Tánh nội tại, tất cả những ý tưởng ấy chỉ là một bóng ma phù phiếm. 

Chính con tim đã sinh ra những bóng ma, những sai lầm và đã giữ người trong bánh xe luân hồi. 

Con người sẽ được giải thoát, khi nào, họ đã phủ nhận tất cả những bóng ma và những sai lầm ấy, khi họ chỉ gắn liền với Phật Tánh ở nơi họ. 

Giây phút giác ngộ nầy, giây phút giải thoát nầy, mỗi người hãy tự đi đến với chính mình. Giáo lý chỉ có thể giúp đỡ khi ngưởi ta chuẩn bị. Giáo lý không thể tạo ra sự giác ngộ. Mộng không thể học được. Chết không thể học được. Lãnh hội được Phật Tánh nơi chính mình, lại cũng không thể học được. Pháp Thân rất giản dị. Ta không thể tạo ra được, ta chỉ lãnh hội được. 

Đối với kẻ nào lãnh hội được pháp thân, thì không cần đến thiên đàng hay cũng không còn sợ vào địa ngục; không còn có mình, không còn có kẻ khác, không còn gì cả ở bên ngoài. 

Vậy thì, việc lãnh hội Pháp Thân là một việc của Đức Tin tuyệt đối. Không còn bị pha lẫn bóng tối của ngờ vực. 

Khi người ta mộng, người ta không bao giờ nghi ngờ, bởi vì: Người ta thấy Thật Tánh của mình. Trong khi thức, ta cũng phải tin tưởng vững chắc như vậy. Mặc dù bị ràng buộc những ảo tưởng của giác quan, và kẻ đó, là những kẻ đã bị sai lầm của trí tưởng tượng.  

Phần thứ bảy: Vô Minh  

Đối với kẻ nào đã khám phá lại bóng hình mình và không còn bị trói buộc bởi bất cứ một hệ lụy nào, thì bất cứ một hành động nào của thể xác vật chất, cũng không thể làm cho ô uế pháp thân. 

Đối với loại người nầy, không có bất cứ sự khổ đau hay khoái lạc nào mà có thể ảnh hưởng đến pháp thân. 

Một kẻ phàm tục có gia đình và làm nghề đồ tể cũng có thể là một vị Phật. Kẻ nào lãnh hội được Phật Tánh thì không còn tạo nghiệp nữa, dù làm bất cứ một hành động nào, bởi vì kẻ ấy đã được giác ngộ. 

Nghiệp chỉ theo đuổi những kẻ nào chưa giác ngộ, vì kẻ ấy đang còn ở trong vòng ngu tối, u minh. Chính sự ngu muội nầy, đã tạo ra dòng đầu thai luân hồi ở địa ngục, làm thú và làm người. 

Tất cả nợ tinh thần chấm dứt, vừa khi sự giác ngộ phá vở màng vô minh. Bậc giác ngộ không làm nên tội lỗi nữa và cũng không phạm tội nữa. Tâm của kẻ ấy đã được ấn dấu, như hai mươi bảy vị tổ sư trước ta Đã Nói. 

Phần thứ tám: Giác Ngộ 

Ta phải giảm bớt dần những ấn tượng, làm nhẹ bớt đi những tham vọng, tập trung và an trí: Đó là sự chuẩn bị. 

Những kinh kệ, những sự tu khổ hạnh, những công trình nghiên cứu học hành, chẳng có lợi ích gì cả. Còn việc Kiến Tánh, ta không thể nào học được. Tại sao có người đã chuẩn bị đàng hoàng, và có thành tâm đứng đắn, thế mà vẫn không đạt đến được? Bởi vì: Nghiệp của họ chống đối lại. 

Sự hôn mê mù quáng, sự sai lầm, sự chai cứng, sự bất lực của họ là những hình phạt, về những tội lỗi của họ trong quá khứ. Họ chưa trả hết nợ. Họ chưa đủ trong sạch, để đến giác ngộ. Và, trường hợp nầy có thể xảy ra, đối với bậc tu hành. Trong khi đó, ngay cả đến những kẻ phàm tục có gia đình, lại có thể đạt đến sự giác ngộ. Đây là nợ tinh thần và nổ lực cá nhân, chứ không phải do địa vị xã hội. 

Phần thứ chín: Phật Là Gì? 

Ta đến Trung Hoa nầy để truyền bá Tâm Ấn, đạo lý mới lạ ở đây mà chưa ai biết được. Phật ở trong tâm mỗi người. Giữ giới luật, tu khổ hạnh, cầu kinh, học vấn nghĩa lý, tất cả những thứ nầy chẳng dùng được việc gì cả. Mục đích duy nhất mà mỗi người cần phải đạt đến là: Sự Giác Ngộ. 

Khi nào đã đến sự giác ngộ, là một vị Phật. Một vị Phật với tất cả chư Phật, dù cho kẻ ấy không đọc được một chữ nào hết. 

Là Phật, nghĩa là: Thấy được Phật Tánh nơi chính mình, nơi tâm mình, nơi tâm của tâm mình, bản thể vô hình và không thể rờ mó được, mong manh như hư không. Tâm ấy mọi người đều mang trong mình. 

Tâm ơi! Hởi tâm!  Mi lớn đến nổi bao trùm cả thế giới. Mi nhỏ đến nổi mũi kim không thể xuyên qua được. Hởi tâm của ta! Mi là Phật. Mi chính là mi, ta phải qua Trung Hoa để giảng truyền đạo lý. 

Chú thích: Bài thuyết pháp của Bồ Đề Đạt Ma bao gồm những vấn đề cơ bản về Phật Tánh, Pháp Thân, và Giác Ngộ. 

Tuy vậy, lập luận và lời lẻ phát minh của Bồ Đề Đạt Ma quá mãnh liệt, quá hùng dũng, và quá cách mạng. 

Lương Võ Đế không chấp nhận, không quán triệt, cũng không lãnh hội được chiều sâu huyền diệu, uyên náo ấy trong tư tưởng của tổ Đạt Ma. Vì vậy, Bồ Đề Đạt Ma nhất quyết lên đường, bỏ ra đi vào đất Ngụy; cuối cùng Bích quán chín năm 

Bài Thuyết Pháp Cơ Bản Của Bồ Đề Đạt Ma 

Phần thứ nhất: Kiến Tánh,

Phần thứ hai: Tâm là Phật,

Phần thứ ba: Thiền là gì?

Phần thứ tư: Nghiên cứu Kinh Điển.

Chú thích:

1.- Xuất xứ: Trích trong thiên khảo luận Kechi Myakuron. Bài thuyết pháp nầy xuất hiện vào khoảng 521 (theo Watts) cho các môn đệ (có tài liệu cho rằng thuyết pháp cho Lương Võ Đế.) 

2.- Tài liệu: Các bản dịch đều theo Zen for the West của Sohako Ogata (1959). 

3.- Nội dung: Bài nầy nêu bốn vấn đề chính: An Tâm, Kiến Tánh, Kinh Điển, và Thiền. Chủ yếu là An Tâm, tất cả dựa theo trên cách hành trình nầy. 

4.- Ý nghĩa: Theo nhận xét của Suzuki và Wieger, bài thuyết pháp nầy đập tan cả quan điểm lầm lạc của các thuật sĩ đam mê và tôn thờ hình tướng, tôn thờ phương pháp luận. 

Phần thứ nhất: Kiến Tánh 

Nếu ngươi muốn tìm Phật, ngươi phải Kiến Tánh (nhìn thấy bản tánh của mình). Bởi vì: Bản tánh nầy chính là Phật. 

Nếu ngươi không nhìn vào bản tánh của ngươi, vậy thì có ích gì những việc tư tưởng nhớ đến Phật, đọc kinh, nhịn đói, hay giữ giới luật? 

Khi nghĩ đến Phật, nhân của ngươi sẽ tạo ra quả tốt. Khi đọc những kinh sách, trí thông minh của ngươi có thể phát triển rực rỡ. Khi giữ giới luật, ngươi có thể được sinh trên cõi thiên. Khi làm việc phước thiện, ngươi có thể được thưởng dồi dào. Nhưng về việc đi tìm Phật chính ngươi đã đi xa lìa đức Phật. Nếu ngươi không thể hiểu được rõ ràng bản chất của mình thì ngươi phải đi tìm một vị thầy tài đức và hãy lãnh hội tận gốc rễ của sự sinh tử. Kẻ nào chưa nhìn bào bản chất của chính mình, kẻ ấy chưa thật sự được giải thoát, chưa thể đáng được gọi là một vị thầy tài đức vẹn toàn.  

Phần thứ hai: Tâm là Phật 

Khi người ta không kiến tánh, thì người ta không thể thoát được vòng sinh tử, luân hồi, dù có làu thông tất cả những kinh điển đi chăng nữa cũng thế. Kẻ ấy sẽ không bao giờ thoát khỏi những sự đau khổ trong ba thế giới (ba cõi.) 

Ngày xưa một vị tỳ kheo tên Zensho, có thể thuộc làu những kinh điển, thế mà ông cũng không thể thoát ra khỏi vòng luân hồi. Bởi vì ông không nhìn thấy bản tánh của mính. 

Đối với Zensho còn là thế, huống chi những kẻ hậu sinh nầy, chỉ có thể bình luận vài ba kinh điển, mà lại tự xem mình như là những kẻ thuyết lý Phật Giáo ư? Quả thực họ là những kẻ quá chất phác. 

Khi ta hiểu được Tâm thì việc đọc tụng văn chương phù phiếm có nghĩa lý gì? Nếu người muốn tìm Phật, người hãy nhìn vào bản chất của mình: Đó là Phật đấy! 

Phật là một con người tự do, một người không phải làm việc, không phải thành tựu. Thay vì nhìn vào bản chất của mình, nếu người quay mặt đi, và đi tìm Phật ở nơi ngoại vật, thì người sẽ không bao giờ gặp Phật được. 

“Phật chính là Tâm của ngươi, đừng lầm lẫn cái cúi lạy những ngoại vật. Phật là một tiếng Tây Thiên, và có nghĩa là: Bản Tánh được Giác Ngộ.” 

Giác Ngộ có nghĩa là: Được Giác Ngộ về mặt tâm linh. Chính bản tính tâm linh của mình, trong sự Giác Ngộ ấy, phản ứng lại ngoại giới, giao tiếp với sự vật; ngẩng mày, nheo mắt và cử động chân tay. Bản tánh nầy là Tâm và Tâm là Phật. Phật là Đạo. Đạo là Thiền. (bản dịch của D.T. Suzuki và Sohaku Ogata: This nature is the Mind anh the Mind is the Buddha, anh the Buddha is the Way and the Way is the Zen.) 

Phần thứ ba: Thiền Là Gì? 

Danh từ Thiền (Zen) là một tiếng giản dị, nhưng lại vượt lên trên hết thảy sự hiểu biết của những kẻ khôn và kẻ dại. 

Nhìn thẳng vào tính bản lai của mình: Đó là Thiền. Dù cho ngươi thông hiểu hằng trăm kinh điển đi chăng nữa, ngươi vẫn còn là một thằng ngu ngốc về Phật Giáo nếu mà ngươi chưa tìm thấy bản tánh của ngươi. Đạo lý Phật không phải ở nơi nghiên cứu học tập. Chơn lý cao nhất thì sâu sắc, đến nổi không thế nào dò được. Chơn lý ấy phải là đối tượng cho sự nói chuyện hay bàn luận. Và ngay đến những kinh điển cũng không thể đem chơn lý trong tầm tay ta. Hãy nhìn thấy bản tánh thực thụ của mình, rồi dù dốt nát, không biết chữ nào đi nữa ta cũng đạt được chơn lý. 

Phần thứ tư:  Nghiên Cứu Kinh Điển 

Người ta có thể học kinh điển, tưởng nhớ đến Phật, cố công học tập, làm việc cần mẫn, thực hành đạo lý suốt ngày, ngồi tham thiền thật lâu không bao giờ chịu nằm ngủ và thông thái uyên bác vô cùng; nhưng, khi người ta chưa kiến tánh, người ta lại ngỡ rằng: Tất cả những thứ ấy là Phật Giáo. 

Nhưng chư Phật ở bao nhiêu thời đại liên tiếp, cũng chỉ nói đến Kiến Tánh. Tất cả sự vật đều là vô thường. 

Đừng nói rằng: Tôi đã được trí tuệ viên mãn, chỉ trừ ra khi nào tìm thấy bản tánh của mình. Đức Ananda, một trong mười môn đệ vĩ đại của đức Phật, là một kẻ rất nổi tiếng học rộng, nhưng không nhìn thấy được Phật Tánh, bởi vì chỉ quá chăm lo tìm hiểu. (Theo bản dịch Zen for the West – Rider – London – 1959). 

Luận Lý Căn Bản Của Bồ Đề Đạt Ma                 

1.- Bản Thể Tuyệt Đối Là Gì?  Niết Bàn Là Gì? 

Môn đệ: 

Bạch thầy: - Bản thể tuyệt đối là gì? 

Sơ tổ:

- “Bản thể tuyệt đối chính là tâm của ngươi. Khi nào ngươi xem thực thể bản chất của nó, ngươi có thể gọi nó là thực chất của tuyệt đối. Khi nào ngươi xem bản tính bất biến của nó, ngươi có thể gọi nó là pháp thân (Darmakaya). Pháp thân không thuộc về đâu cả. Vì thế, ta gọi là giải thoát. Pháp thân vận chuyển dễ dãi và tự do, không bị quấy rầy bởi những thứ khác. Vậy thì ta gọi: Đó là Chánh Đạo. Pháp thân không sinh, vậy Pháp thân không diệt. Vì thế, ta gọi đó là: Niết Bàn.” 

2.- Phật Pháp Tăng Là Gì?

Môn đệ: 

- Bạch thầy, Như Lai (Tathagata) là gì? 

Sơ tổ: 

- “Như Lai là bậc biết rằng mình không do đâu lại, mà cũng không đi về đâu.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy, Phật là gì? 

Sơ tổ: 

- “Phật là bậc đã thực hiện chơn lý không giữ lại những gì đã thực hiện.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy, Pháp (Dharma) là gì? 

Sơ tổ: 

- “Pháp không bao giờ thêm và sẽ không bao giờ bớt. Vì thế, gọi đó là pháp nguyên tắc vũ trụ.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy, Tăng (Sangha) là gì? 

Sơ tổ: 

- “Gọi thế là vì tính đẹp đẽ của sự hòa hợp.”  

3.- Thiền Là Gì?  Phật Tánh Là Gì? 

Môn đệ: 

- Bạch thầy, Tham thiền trong hư không là gì? 

Sơ tổ:  

- “Ta quan sát những vật trên thế giới hiện tượng, mà ta vẫn ở trong hư không. Đó là tham thiền trong hư không.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy, làm thế nào để ở trong pháp? 

Sơ tổ: 

- “Ta không nên ở trong pháp, mà cũng không nên ở ngoài pháp. Ta phải sống tự nhiên ở trong pháp. Đó là trong pháp.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Một người đàn ông có thể sống như một người không đàn ông và người đàn bà như là không đàn bà? 

Sơ tổ: 

- “Đứng về phương diện Phật Tánh thì chẳng có sự khác biệt giữa đàn ông và đàn bà; cũng chẳng có bản ngã giữa đàn ông hoặc đàn bà. Vật sinh cỏ cây cũng như sinh con người. Để so sánh, người gọi “Cỏ” hay “Cây”. Người gọi đủ loại tên cho những ảo tưởng, thì kẻ ấy có thể sống trên một phạm vi cao hơn phạm vi của kẻ tầm thường.” 

4.- Niết Bàn Là Gì? Giác Ngộ Là Gì? 

Môn đệ: 

- Bạch thầy:  Nếu kẻ nào đã đạt Niết Bàn của bậc A La Hán, kẻ ấy đã đạt đến thiền chưa? 

Sơ tổ: 

- “Chỉ là mộng thôi, cũng giống như ngươi vậy.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Nếu kẻ nào đã thừa hành sáu phép Ba La Mật, đã trải qua mười bậc thang để dẫn đến Bồ Tát và đã có được mười ngàn đức hạnh, kẻ ấy phải biết rằng những sự vật không sinh, vậy thì không diệt. Sự liễu ngộ ấy không phải là trực giác mà cũng không phải là tri thức. Kẻ ấy không phải nhận gì và cũng không có gì có thể nhận kẻ ấy. Vậy kẻ ấy có phải đã liễu ngộ được thiền? 

Sơ tổ: 

- “Kẻ ấy chỉ đang ở trong mộng thôi, cũng như ngươi vậy.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Nếu một người có mười quyền lực, bốn tính dũng và nắm được mười tám hệ thống giáo lý, kẻ ấy đã giống Phật, đã liễu ngộ dưới cây Bồ Đề. Kẻ ấy có thể cứu vớt tất cả những chúng sinh, rồi đi vào Niết Bàn. Vậy kẻ ấy có phải thực là Phật không? 

Sơ tổ: 

- “Kẻ ấy cũng đang ở trong mộng, giống như ngươi vậy.” 

Môn đệ: 

- Con đã nghe rằng tất cả chư Phật trong quá khứ, hiện tại và vị lai đều dạy một pháp và vô số chúng sinh đã được giải thoát khỏi đau khổ, có thật như thế không? 

Sơ tổ: 

- “Ngươi có nghe người ta nói về những giấc chiêm bao, bây giờ ngươi cũng đang ở trong chiêm bao (mộng). Tất cả những gì ngươi tưởng tượng bằng tâm trí mà nguyện không bao giờ có thể biểu tượng thực sự được thực thể của tâm trí. Vậy thì, ta gọi ngươi là kẻ đang mộng, đang chiêm bao. Giấc mộng là một điều, nhưng sự khôn ngoan trong giấc mộng không phải là trí tuệ không ngoan thực sự. Kẻ nào đạt đến chân lý thì không biết mình nữa. Chư Phật ở trong quá khứ, hiện tại và vị lai ở ngoài thế giới tri thức. Nếu ngươi ngừng trí suy nghĩ, nếu ngươi ngăn chận lại tâm trí của ngươi, ngươi sẽ đi vào một lãnh vực khác. Còn chưa đi đến đó, dù ngươi nghĩ gì đi nữa, dù ngươi có nói gì đi nữa, dù ngươi có làm gì đi nữa, đó cũng chỉ là sự ngu muội trong thế giới mộng mị.

5.- Thế Nào Là Ảo Tưởng?  

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Để thoát khỏi những ảo tưởng thì phải làm thế nào? 

Sơ tổ: 

- “Nếu ngươi nhìn kỷ những ảo tưởng của ngươi thì ngươi thấy rằng những ảo tưởng ấy không có nền tảng, cơ sở, rằng ta không thể xây cất trên những ảo tưởng ấy. Vì thế, người phá hủy mọi hỗn loạn và ngờ vực. Đó là trí tuệ khôn ngoan.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Những ảo tưởng nào sẽ tiêu tan nơi thiền? 

Sơ tổ: 

- “Tất cả ảo tưởng về sự tầm thường thiển trí, một triết gia, về một Cravaka, về một Cratyeka Bounddha, về một Bồ Tát.”

 Môn đệ: 

- Có sự khác nhau giữa cuộc sống hoàn bích của một hiền nhân và đời sống thường nhật của những kẻ tầm thường? 

Sơ tổ: 

- “Sự khác nhau mong manh như dây tơ hồng mà nhiều người lầm tưởng là sương mù, nhưng thật ra đó chỉ là những dây tơ nhện bay lênh đênh trong không khí. Một kẻ tầm thường nhìn đời sống của hiền nhân và cho rằng đời sống ấy cũng giống như đời sống thường nhật của hắn ta; trong khi đó, kẻ đã liễu ngộ chơn lý thì tìm thấy rằng trong những kinh điển, tất cả chư Phật đều thuyết pháp cho hai hạng người ấy. 

Ngươi thấy rằng trong các kinh điển, tất cả chư Phật đều thuyết pháp cho hai hạng người: 

* Hạng người tầm thường thiển trí, 

* Hạng người hiền nhơn. 

Với quan niệm thiền, đời sống hiền nhơn là một đời sống tầm thường, thiển trí và đời sống tầm thường thiển trí thì giống đời sống hiền nhơn. Nếu ngươi còn đeo bám bất cứ hình thức nào đó, thì hãy vứt bỏ đi. Nếu ngươi thấy bản ngã linh hồn, sự sinh, sự tử, thì hãy vứt bỏ những thứ ấy.” 

Môn đệ:

 - Bạch thầy:  Nguyên nhơn nào và cách nào để vứt bỏ những thứ ấy đi? 

Sơ tổ: 

- “Khi ngươi liễu ngộ thiền, ngươi không phải thấy gì cả.” 

Đạo Đức Kinh của Lão Tử có viết: “Những người có đức độ vững chắc, tuồng như là những kẻ lôi thôi cẩu thả nhất.”  

6.- Trí Tuệ Mỗi Người 

Môn đệ:

- Bạch thầy: Trí tham muốn là gì? 

Sơ tổ: 

- “Đó là trí ngu muội.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Trí vô cá tính là gì? 

Sơ tổ: 

- “Đó là trí bậc hiền nhơn. Tuy không tiếp xúc với đạo lý Phật, thế mà tự mình tìm thấy chơn lý của sự vô cá tính.” 

Môn đệ:

 - Bạch thầy: Trí không có sự hiểu biết đặc biệt và cũng aó ảo tưởng, lao khổ: Đó là gì? 

Sơ tổ: 

- “Đó là trí của bậc Bồ Tát.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Còn trí không có gì để biết, không có gì để thực hiện, đó là trí gì? 

Sơ tổ: 

- (Bồ Đề Đạt Ma không trả lời.) 

7.- Tu Hành Thế Nào? 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Làm sao có một phương pháp nhanh chóng và một phương pháp tiệm tiến để vững bước trên đường tu hành?

 Sơ tổ: 

- “Kẻ nào thấy rằng: Thời gian không giới hạn là tâm trí và cố sức đạt đến mục đích đó, kẻ ấy tiến rất chậm. Còn kẻ ngu dại là tự làm đường đi ở ngoài tâm trí của họ. Kẻ ấy không biết rằng: Chính tâm trí là đường đi.” 

Môn đệ:

 - Bạch thầy: Vì sao lại có nhiều người đạt đến mục đích nhanh chóng? 

Sơ tổ: 

- “Lý do là vì:  Tâm trí là vật thể của đường đi, cho nên tới nhanh chóng. Những kẻ ngu ngốc thì để ý thời gian, khởi hành theo tiêu chuẩn nầy. Vì thế, chỉ có thể chọn mục đích, phụ thuộc vào ảo giác của chính mình.”.  

8.- Quan Điểm Tu Hành 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Trên đường tu hành, phần nào của tâm trí chính là vật thể của đường đi? 

Sơ tổ: 

- “Tâm trí cũng giống như gỗ, như đá, khi đem ra điêu khắc một hình tượng. Nếu đem chạm trỗ một con rồng, một con cọp, và thấy rằng con rồng, con cọp bỗng đâm ra hoãng sợ thì có khác gì kẻ hoãng sợ địa ngục mà do nó đã tạo ra trong tâm trí. 

Nếu đâm ra hoãng sợ những thứ ấy, thì tư tưởng phù phiếm sẽ tiêu tan mất đi. Một phần tâm trí tạo ra thị giác, âm thanh, mùi vị và xúc giác. Do đó, mới có sự ham muốn, sự giận dữ, sự ngu muội (Tham, Sân và Si) với tất cả lòng yêu ghét đi theo sau. Thế là đã gieo hạt giống, tạo ra đau khổ lớn lao. 

Nếu kẻ nào đã hiểu ngay từ đầu rằng: Không có những cái gì đó, thì kẻ ấy biết rằng bản thể của tâm trí không được tạo thành. Vì vậy, những hình ảnh nầy chỉ là những ảo tưởng. Một khi người ấy nhận ra sự kiện ấy, thì được giải thoát ngay.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Tâm trí đơn giản và tâm trí phức tạp giả tạo là gì? 

Sơ tổ: 

- “Những chữ, những lời là thoát ra từ tâm trí giả tạo, phức tạp. Trong thế giới hữu tình, cũng như trong thế giới vô hình, một người đi và đến, nằm hay ngồi, cử động một cách hồn nhiên hay bằng tâm trí tự nhiên và giản dị. Khi nào kẻ ấy chưa nhiễm bởi sự khoái lạc hay đau khổ, có thể gọi là:  Tâm trí tự nhiên đơn giản.” 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Thiện là gì? Ác là gì? 

Sơ tổ: 

- “Thiện là phân biệt bằng vô tâm. Ác là phân biệt bằng tâm trí. Kẻ nào vượt lên trên thiện ác mới thực là đạt đến chơn lý. Trong kinh đức Phật dạy: - Kẻ nào đã đi trên đường chơn lý, thì kẻ ấy không còn phân biệt rằng cái nầy thiện, cái kia ác.” 

9.- Các Loại Phật Tử 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Môn đệ minh mẫn là gì? Môn đệ thiển trí là gì? 

Sơ tổ: 

- “Môn đệ minh mẫn: Kẻ nầy không tin mù quáng vào lời nói của thầy, nhưng, lại dùng kinh nghiệm của bản thân mình để thực hiện chơn lý. 

Môn đệ thiển trí: Kẻ nầy cho rằng sẽ hiểu biết tuần tự, là nhờ giáo lý của thầy. Thầy có hai loại môn đệ: 

Loại một: Nghe lời thầy dạy mà không đeo bám vào sự hữu hình hay vô hình, không bám víu vào hình thức hay không nhìn hình thức; không nghĩ đến những vật linh động, cũng không nghĩ đến vật bất động. Đó là hạng môn đệ minh mẫn. 

Loại hai: Hạng người nầy thì tham lam tìm hiểu, chồng chất lên không biết bao nhiêu lời giải thích, hòa trộn tốt xấu. Đó là hạng môn đệ thiển trí. 

* Môn đệ minh mẫn: Hiểu ngay lập tức, ở nơi kẻ ấy, khi nghe giảng giáo lý trí óc hạ thấp, không thể len lỏi vào được. Kẻ ấy không theo đuổi tâm trí của bậc hiền nhơn. Kẻ ấy vượt lên cả trí khôn ngoan lẫn cả ngu muội. 

Ngay đối với kẻ nào nghe giảng giáo lý, không theo đuổi những lòng tham muốn phàm tục, không thương yêu Phật và chơn đạo; nhưng khi kẻ ấy phải chọn một trong hai sự vật, thì thích sự im lặng, thanh tịnh hơn là hỗn loạn, thích trí khôn ngoan hơn là ngu muội; thích vô vi hơn là hữu vi, đeo bám vào cái nầy, cái kia, kẻ ấy vẫn là môn đệ thiển trí. 

Còn kẻ nào không ham muốn đạo lý, không hoang phí cả đời để tham thiền chính đáng, không ham muốn để trở thành Pratye Kabddha hay Bồ Tát (Bodhi Suttra) mà vượt lên trên cả sự khôn ngoan và sự ngu muội, kẻ ấy mới chính là môn đệ minh mẫn.”. 

10.- Chơn Lý Tối Thượng 

(Theo Pense Bouddhisme 1954, bản dịch của bà S. Lepreux-Notes de disciples de Bodhidharma.) 

- Pháp thân (DharmaKaya) là gì?

- Pháp (Dharma) là gì?

- Bát Nhã (Pralna) là gì? 

* Pháp thân không có hình tướng. Vì thế, ta thấy pháp thân mà vẫn không thấy. 

* Pháp không có tiến. Vì thế, ta nghe pháp mà như là không nghe. 

* Bát Nhã không có gì có thể biết được. Vì thế, ta hiểu Bát Nhã mà chính là không thể hiểu. 

* Kẻ nào hiểu rằng mình đang thấy, thì kẻ ấy chưa thấy trọn. 

* Kẻ nào tưởng rằng mình biết, thì kẻ ấy chưa biết trọn. 

* Kẻ nào không biết rằng mình biết, thì kẻ ấy mới biết hoàn toàn. 

* Kẻ nào không biết như trên, thì không thể liễu ngộ được chơn thức. 

* Kẻ nào nghĩ rằng mình tiến bộ, thì kẻ ấy chưa thể tiến bộ trọn vẹn. 

* Khi nào kẻ ấy đã đạt đến được sự không tiến bộ, thì kẻ ấy mới được tất cả mọi sự. 

* Kẻ nào nghĩ rằng mình là chính trực, thì sự chính trực ấy không thể hoàn toàn được. 

Nhưng, kẻ nào vượt lên trên thiện và ác, tốt và xấu thì nhơn đức của người ấy mới thành tựu. Sự liễu ngộ chơn lý nầy, chính là chìa khóa mở ra được cả trăm ngàn cửa chính, đưa vào chơn lý tối thượng. 

Bồ Đề Đạt Ma Luận Về Vô Tâm 

Vấn đề 1: Lý Cao Nhất Là gì?

Vấn đề 2: Ai Nhận Ra Vô Tâm?

Vấn đề 3: Thấy, Nghe, Nhớ và Biết

Vấn đề 4: Làm Thế Nào để Biết Vô Tâm?

Vấn đề 5: Tại Sao Đầu Thai Trong Lục Đạo?

Vấn đề 6: Sức Tác Động Của Sáu Giác Quan.

Vấn đề 7: Xấu Xa, Giác Ngộ, Sống Chết, Niết Bàn.

Vấn đề 8: Giác Ngộ Là Gì?

Vấn đề 9: Gỗ Đá Phải Là Sinh Vật Hữu Tình?

Vấn đề 10: Huấn Luyện Tâm Trí Thế Nào? 

Chú thích: Lời dẫn nhập của tổ Đạt Ma: 

 -- “Lý cao sâu thì không có lời, không có tiếng. Nhưng, muốn diễn tả nó, người ta phải mượn lời, mượn tiếng.”. 

 -- “Đạo lớn thì không có hình thể. Nhưng, để có thể đi đến với những hạ nhơn, đạo tự thể hiện bằng hình thể.”. 

 -- “Bây giờ ta thử tưởng tượng về Vô Tâm.” 

(Vô Tâm, D. T. Suzuki dịch sát nghĩa là No-Mind, dịch thoát nghĩa là Unconcious. Jean Hébert dịch ra Pháp văn là: Non-Esprit và L’Inconscient)

Luận Về Phá Tướng 

Môn đệ:

- Bạch thầy: Lý cao nhất là Ý thức hay là Vô tâm?

(D. T. Suzuki dịch la Conscious và và Unconscious). 

Sơ tổ: 

- “Vô thức”. 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Nếu Vô thức, vậy thì ai thấy, nghe, nhớ hay nhận biết? Vậy thì ai nhận ra Vô tâm? 

Sơ tổ: 

- Làm sao Vô tâm có thể thấy, nghe, nhớ hay nhận biết. Vô tâm không thể làm những việc ấy. Mặc dù ta thuộc về Vô tâm, nhưng ta có thể thấy, nghe, nhớ và nhận biết”. 

Môn đệ:

 - Bạch thầy: Nếu thầy thấy, nghe, nhớ và nhận biết, thì thầy không thể thuộc về Vô tâm. Thầy phải là một hữu thể ý thức.

(Chú thích: Hữu thể Ý thức, Suzuki dịch là: A Conscious Being – Jean Hébert dịch là: Un Être Conscient) 

Sơ tổ: 

- Thấy, nghe, nhớ và nhận viết, những cái nầy là những hành vi của Vô tâm. Ở ngoài những điều thấy, nghe, nhớ và nhận biết, thì không có Vô tâm. Ta ngại rằng ngươi không lãnh hội được và ta cố gắng giải thích vấn đề từng bước một., để ngươi có thể dẫn đến nhìn thấy chơn lý. 

Thí dụ: Khi sự nhìn thấy được thực hiện, người ta nói rằng: Có sự nhìn thấy. Bởi vì đó là có sự không nhìn thấy. (The Not-Seeing hay Une Nonn-Vision theo bản dịch). Vậy thì sự nhìn thấy thuộc về Vô tâm. 

Khi một công việc được làm, người ta nói rằng: Có sự làm việc. Sự làm việc thuộc về Vô tâm. Vì thế, chúng ta nói rằng: Sự thấy, nghe, nhớ và nhận biết, tất cả những cái nầy đều thuộc về Vô tâm.”. 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Làm thế nào ta biết rằng: Đây thuộc về của Vô tâm? 

Sơ tổ:  

- “Ngươi hãy khảo xét vấn đề cho tinh tường hơn. Và hãy nói cho ta nghe: Tâm có hình thể nào có thể nhận biết được? Nếu ngươi nói rằng Tâm có hình thể nhận biết được, đó không phải thực là Tâm. Tâm được xem là ở trong? Hay ở ngoài? Hay ở chính giữa? Người ta không thể xác định được vị trí của Tâm ở ba điểm nầy. Ta cũng không thể nhận rằng Tâm ở bất cứ nơi nào khác. Vi thế, gọi là Vô tâm.”. 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Nếu Vô tâm thống ngự mọi nơi, thì như vậy còn gọi là tội lỗ? Đâu còn là công trạng? Vậy thì tại sao tất cả chúng sanh phải đầu thai trong lục đạo, mãi mãi nằm trong vòng sanh tử? 

Sơ tổ: 

- “Lý do tất cả chúng sanh đều có đầu óc hỗn loạn, đến nỗi nuôi một lý tưởng không thực rằng: Có một thực tại riêng lẻ nơi vô tâm, và vì tạo ra đủ loại hành động và sai lầm bám chặt lấy cái ý niệm rằng: Thực sự có một tâm trí ý thức. (Tâm trí ý thức Suzuki dịch là: A Conscious mind và Jean Hébert thì dịch: Un Esprit Conscient). 

Cũng vì lẻ đó, cho nên họ cũng phải đầu thai trong lục đạo, và đi mãi trong vòng sanh tử luân hồi. Việc ấy cũng giống như một người thấy trongbóng tối một bàm tay hay một sợi dây thừng. Rồi họ tưởng rằng: Đó là hồn ma, một con rắn. Họ đâm ra hoãng sợ, vì do sức tưởng tượng của chính họ. 

Thì cũng giống như thế, tất cả những chuýng sanh đều mang ảo tưởng, bám chặt lấy nhữngảnh hưởng không do chính họ tạo ra. Ở đâu có Vô tâm, thì họ lại mang ảo tưởng rằng: Đó là thực tại của một tâm trí thức. 

Vì thế, họ đã hành động bao nhiêu lần, rồi cũng đầu thai trong lục đạo. Với những kẻ ấy, thì nên tìm một người bạn có tài đức; hãy thiền định, đẻ có thể thực hiện đến Vô tâm. Một khi đã làm được như vậy, tất cả những nghiệp chướng sẽ lùi mất. Dây sanh tử sẽ cắt dứt. Cũng như khi ánh thaí dương chiếu vào nơi tăm tối, sẽ làm mất m àng u tối. Tất cả mọi tội lỗi của họ sẽ được phá hủy, khi họ nhận ra Vô tâm”. 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Vì kẻ ngu dốt, tâm trí con chưa hiểu đưọc sức tác động của sáu giác quan, khi các giác quan ấy phản ứng với những kích động ở khắp nơi. 

Sơ tổ: 

- “Đó chính là những tiếng, những lời đeo đuổi nhiều kỳ xảo”. 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Tham lam xấu xa đối với sự giác ngộ; sống chết đối với niết bàn, có phải những cái nầy thuộc về Vô tâm không?”. 

Sơ tổ: 

- “Đúng rồi. Những cái ấy thuộc về Vô tâm. Lý do là vì tất cả chúng sanh đều mang ảo tưởng, cứ ý thức rằng có một tâm trí ý thức, cho nên, mới xảy ra tất cả các loại Tam muốn, Xấu xa, Luân hồi, Sanh tử, Giác ngộ và Niết bàn. 

Nếu như học được tĩnh thức nới Vô tâm, thì không còn sự tham muốn xấu xa, không còn luân hồi, không có niết bàn. Vi vậy, muốn giúp cho những kẻ nào nghĩ rằng có một tâm trí ý thức; cho nên, đức Như Lai mới nói về sanh từ, và, sự giac1 ngộ đối lại với những sự thèm muốn, xấu xa; niết bàn đối với sanh tử. Khi đã đến Vô tâm, thì không còn những sự thèm muốn, xấu xa. Không còn sự giác ngộ, không còn sanh tử và cũng không có niết bàn”.

 Môn đệ: 

- Bạch thầy: Nếu nói rằng: Không có giác ngộ, không có niết bàn,vậy thì làm thế nào ta có thể cắt nghĩa Sự Giác Ngộ mà người ta thường nói: Chư Phật ở quá khứ đã đạt đến sự Giác ngộ?”. 

Sơ tổ:  

- “Sở dĩ phải nói như vậy là vì: Phải dùng danh từ, án pháp, công thức, khi nào nói đến Chân lý tuyệt đối, thì không thể nào dùng các thứ ấy nữa. 

Trong kinh Duy Ma Cật có chép: 

- “Không có thân xác nào mà thực hiện được sự giác ngộ. Cũng không có trí óc nào, mà nhờ đó, ta thực hiện được sự giác ngộ”. 

Kinh Kim Cang cũng có dạy: 

- “Không có một sự vật, không có một thực tại nào, người ta có thể nói là đã được sự thực hiện giác ngộ của chư Phật. Thực ra, đó là sự không thực hiện sự giác ngộ.” 

Vì thế ta phải hiểu rằng: Mọi vật xuất hiện, khi ta nhận thấy có một tâm trí ý thức. Khi ta nhận ra Vô tâm, tất cả mọi vật đều biến mất.”. 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Thầy dạy rằng: Vô tâm ở khắp nơi? Vậy Gỗ và Đá cũng thuộc về Vô tâm? Như thế có phải: Tất cả mọi sinh vật hữu tình cũng giống như Gỗ và Đá hay sao? 

Sơ tổ: 

- “Vô tâm được nhận ra trong tâm trí ý thức của ta không phải Vô tâm của Gỗ và Đá. Tại sao vậy? Vô tâm cũng giống như caí trống trời. Khi nằm im, tạo ra đủ mọi âm thanh du dương một cách tự nhiên, và không cố gắng ý thức gì cả. Làm thế để mà đạy và đào luyện tất cả cháng sanh. 

Vô tâm cũng giống như hòn ngọc. Thực hiện những ước nguyện, không cần cố gắng ý thức gì cả, mà có thể sáng tạo mọi hình dạng một cách tự nhiên. Cũng vì thế, Vô tâm tác động qua Tâm trí Ý thức của ta, làm cho nó lãnh hội bản tánh thật sự của thực tại. Nó được trí tuệ siêu việt thực sự. Nó là chủ trương một tâm thân. Nó hành động một cách tự do hoàn toàn.  

Vì thế, trong kinh Bảo Tích (Ratnakuta) dạy: 

- “Tâm trí hành động nhờ Vô tâm, mà không ý thức Vô tâm.”. 

Như vậy, làm sao ta lại có thể giống như Gỗ Đá được. Vô tâm là Tâm thực sự. Tâm thực sự là Vô tâm.”. 

Môn đệ: 

- Bạch thầy: Làm thế nào ta tự huấn luyện được cái trí tương đối nầy? 

Sơ tổ: 

- “Ta hãy tĩnh thức nơi Vô tâm trong tất cà sự vật, hay tất cả việc làm của ta. Đó là con đường huấn luyện. Ngoài ra, khgông có con đường nào khác. Rồi sau, chúng ta sẽ hiểu rằng: Khi đã nhận được Vô tâm, tất cả mọi sự không còn quấy rầy nữa.”. 

Luận Về Phá Tướng  

Đức Phật dạy:

- “Kinh dùng vô số phương tiện, nhằm vào tất cả chúng sanh căn trí còn lụt, ươn hèn, không đủ sức lãnh hội nghĩa sâu xa nên mượn pháp hữu vi, làm tỉ dụ cho pháp vô vi. Nếu vẫn không tu nội hạnh, mà chỉ cầu ngoài, mong làm thánh, cầu được phước, không tìm đâu có đuợc.”.

Xây Chùa: 

Nói Già lam, ấy là nói theo người Tây Thiên Trúc nói. Ở đây nói là Thanh Tịnh địa, tức là đất trong sạch, là chùa chiền vậy. Nếu vĩnh viễn trừ ba độc, tịnh sáu căn, tah6n tâm an lạc, trong ngoài ngưng lặng, đó gọi là xây chùa chiền. 

Đúc Tượng: 

Nói đến vấn đề đúc, tạc hình tượng tức là: Tất cả chúng sanh cầu Phật đạo, cần tu các giác hạnh, phỏng theo chơn dung diệu tướng của đức Như Lai, há phải đâu chỉ là đúc vàng, tác đồng tầm thường vậy thôi hay sao? 

Bởi vậy, người cầu đạo giải thoát, phải lấy thân mình làm lò, lấy ba giới tu tịnh, suá ba la mật làm khuôn phép, nấu chảy và rèn đúc chất Chơn Như Tánh Phật ở trong thân cho thâm nhập khắp tất cả hình thức giới luật. 

Dựa theo lời dạy đó mà vâng làm, mọi viêc không thiếu sót, thì tự nhiên, thành tựu hình tượng của chơn dung. 

Hình tướng đó, đích thực là hình tướng của Pháp thân Thường trụ Vi diệu và cùng tột, hà phải đâu là pháp hữu vi hư đốn sao? 

Người cầu đạo mà không hiểu nghĩa việc đúc tượng chơn dung như vậy, thì còn dựa vào đâu để mở miệng nói công đức? 

Đốt Nhang: 

Còn việc đốt nhang, đâu phải là nhang hình tướng của thế gian! Đó là nhang của pháp vô vi vậy. Khi xông lên, tất cả các thứ dơ xấu khiến cho các nghiệp dữ của vô minh đều được tiêu tan mất. Hương nhang chánh pháp ấy có năm thứ: 

1.- Là Hương Giới: Sở dĩ gọi thế là vì nó có thể dứt mọi điều dữ, tu theo mọi điều lành. 

2.- Là Hương Định: Sở dĩ gọi như thế là vì nó tin sâu vào phép Đại thừa, lòng mình không bao giờ chán nản, chùn bước. 

3.- Là Hương Huệ: Sở dĩ gọi như thế là vì lúc nào ở bên trong, cũng lấy tự tâm để quán xét. 

4.- Là Hương Giải Thoát: Sở dĩ gọi thế là vì nó có thể đoạn trừ tất cả nhữg mê mờ, tăm tối. 

5.- Là Hương Giải Thoát Tri Kiến: Sở dĩ gọi thế là vì lúc nào cũng quán chiếu náh sáng soi thông suốt vô ngại. 

Đó là Năm Thứ Nhang, gọi là thứ nhang tối thượng. Thế giới không thể nào sánh kịp. 

Khi còn tại thế, đức Phật thường răn dạy đệ tử: 

- “Lấy lửa Trí tuệ, để đốt thứ nhang báu ấy, mà cúng dường thập phương chư Phật.”. 

Chúng sanh ngày nay không hiểu rõ nghĩa chơn thật của đức Như Lai, chỉ đem lửa ngoài, đốt gỗ trầm của thế tục, xông lên thứ nhang vật chất; như thế, học rồi lại để đi cầu phước, cầu thánh, như vậy làm sao được! 

Dâng Hoa - Rắc Hoa: 

Việc dâng hoa, rắc hoa cúng dường Phật, ý nghĩa cũng như vậy. Ấy là diễn nói theo chánh pháp. Hoa công đức ấy gây nhiều lợi ích đến cho chúng hữu tình. Gieo rắc thấm nhuần tất cả, đến tận nơi chơn tánh, bố thí cùng khắp, khiến cho tất cả đều trang nghiêm. 

Thứ hoa công đức mà đức Phật thường xưng tán ấy sẽ không bao giờ khô héo, rơi rụng. Rốt ráo thường trụ. Ái rắc thứ hoa ấy, được phước đức không cùng. Còn như kẻ nào nói: Đức Như Lai bảo chúng sanh chặt cành, bứt nhánh, lấy hoa để cúng Phật đèu làm thương tổn đến loài cây cỏ. Điều ấy không có nghĩa như thế. 

Vì sao vậy? Là vì khi đã giữ tịnh giới, thì muôn tượng um tùm trong trời đất, đều chẳng nên đụng chạm đến. Nếu làm chạm phải, đã mắc tội nặng rồi. Huống hồ bây giờ lại còn cố ý phá hủy tịnh giới đi, gây hại cho muôn vật, để mưu cầu phước báo. Khi muốn được thêm cho mình, hóa ra lại mất bớt đi. Vậy có thể muốn như vậy hay sao?  

Đốt Đèn Nến: 

Nói chung, đèn nến phải đốt sáng trưng mãi, đó là: Tâm chánh giác của con người. Sức sáng tỏ của chánh giác cũng giống như ngọn đèn nến. 

Vì vậy cho nên, người cầu đạo giải thoát thì: Phải lấy thân mình làm thân đèn, lấy tâm mình làm tim đèn, lấy Giới hạnh để làm dầu đốt sáng đèn. Trí tuệ sáng tỏ cũng giống như ngọn đèn đang cháy sáng. 

Đó chính là ngọn đèn chánh pháp.. Ngọn đèn cháy sáng và phá tan tất cả màng đen tối, si mê, và, có thể dùng pháp luân ấy để trao truyền và khai sáng cho nhau. Đó là ngọn đèn mối, dùng để châm vào hàng trăm ngàn ngọn đèn khác. Các ngọn đèn thật vô cùng tận, vì vậy gọi là chưng đèn sáng mãi. 

Trong lịch sử quá khứ, có đức Phật danh hiệu là Nhiên Đăng. Nhiên Đăng có nghĩa là đốt đèn. Chúng sanh thường mê muội, họ không hiểu lời nói, cũng như phương tiện của đức Như Lai. Họ chuyên làm những điều lừa dối, mê chấp của pháp hữu vi. Họ đốt lên những ngọn đèn dầu của thế gian, soi vào căn nhà trống không. Thế mà lại tự xưng: Đã y theo lời Phật dạy. Như vậy thật quá sai lầm. Tại làm sao? Đức Phật phóng một đạo hào quang giữa đôi mi, chiếu sáng tám vạn, bốn ngàn thế giới, há là đèn dầu hư giả, mà lại được nhiều lợi ích như vậy? Xét cho kỷ, lẻ ấy tự nhiên không thể được.  

Sáu Giờ Hành Đạo:

Sáu giờ hành đạo ngụ ý nói: 

- Do nơi sáu căn, bất cứ lúc nào cũng đi con đường của đức Phật. Lúc nào cũng tu theo Giác hạnh. Lúc nào cũng phải ngăn ngừa Lục căn. Không lúc nào ngừng nghỉ. Tất cả đó, túc là Sáu Giờ Hành Đạo. 

Nhiễu Tháp Hành Đạo: 

Danh từ Tháp ở đây có nghĩa là Thân vậy. Như vậy, cần phải tu giác hạnh. Phải xét quanh thân tâm. Niệm niệm chẳng ngừng. Đó gọi là nhiễu tháp hành đạo. 

Thuở trước, chính các bậc thánh nhơn cũng chỉ đi theo con đường ấy. Đi cho đến lúc nào đạt được chốn niết bàn. Thế mà người thời nay, chẳng có lẽ ấy. 

Trong thì chẳng hành. Ngoài thì lại chấp cầu. Họ lại đem thân chấp ra mà nhiều tháp hành đạo, nên suốt cả đêm ngày cứ loanh quanh, chuốt lấy cái nhọc nhằn, vô ích. Như vậy, không đem lại lợi ích gì cho nhơn tánh cả. 

Trì Trai (Ăn Chay): 

Cần phải hiểu rõ trì trai. Nếu không thông đạt, là uổng công lao tu hành. 

Nói Trai là chay. Tức là tề. Là sắp xếp. Phải sắp xếp thân tâm, sao cho ngay thẳng (Nguyên văn là: Tề chánh). Đừng nên quanh co, rối loạn. 

Còn nói Trì tức là giữ. Có nghĩa là hộ. Là giúp đỡ. Phàm ở nơi giới hạnh, cứ theo pháp mà hộ trì. Luôn luôn một lòng là: Ngoài cấm ngăn về lục tình, trong thì ngăn ngừa về ba độc: tham, sân và si. Phải chuyên tâm tinh xét. 

Thân tâm thanh tịnh. Hiểu như vậy, mới đúng nghĩa Trì trai.  

Nghĩa Trì trai có Năm thứ: 

1.- Là ăn những thức ăn vui của Pháp (tức là pháp hỷ thực). Đó, tức là y giữ chánh pháp. Vui mừng vâng theo mà làm. 

2.- Là ăn những thức ăn ngon của Thiền (tức là thuyền duyệt thực). Đó, tức là trong ngoài lọc sạch, thân tâm vui vẻ, đẹp đễ.

 3.- Là ăn những thức ăn của Niệm (tức là pháp niệm thực). Đó, là thường niệm chư Phật, tâm và khẩu hợp với nhau. 

4.- Là ăn những thức ăn của Nguyện (tức là pháp nguyện thực). Đó, tức là lúc đi, đứng, nằm, ngồi luôn luôn phải ở trong nguyện lành. 

5.- Là ăn những thức ăn Giải thoát (tức là giải thoát thực). Đó, tâm thường thanh tịnh, chẳng để cho nhuốm bụi trần. 

Nguồn Ảnh Hưởng Đến Tổ Bồ Đề Đạt Ma 

Khai Sáng Thiền Tông

Các nhà nghiên cứu Phật Học Sử (Watts, Hébert, Suzuki) đều thống nhất một quan điểm:

- Bồ Đề Đạt Ma là vị khai sáng Thiền tông (Thiền tông đúng nghĩa). 

Đúng ra, chính đức Phật là vị đầu tiên thực hiện và chỉ ra phép thiền, cũng như các pháp môn của các tông phái khác. Đó là sự giác ngộ tối cao, Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác (A nậu đa la tam miệu tam bồ đề). Cuốn Manual of Zen Buddhism có đưa ra nhận định: 

- Sự Giác ngộ, nếu thật không có ý nghĩa nào, đối với sự khai triển nầy, thì Thiền tông không đóng góp gì đến Phật giáo. Hay nói cách khác, đó là một tôn giáo kỳ dị của Bồ Đề Đạt Ma đặt ra, khi Ngài sang Trung Hoa, vào thế kỷ thứ sáu – 89). 

Xét cho cùng, thiền là trực hệ truyền thống Phật giáo kề thừa từ Giác Tâm Đức của Phật. 

Niêm Hoa Vi Tiếu: 

Trong lĩch sử thiền học có giai thoại: 

- Đức Thế Tôn Niêm Hoa, Ca Diếp Vi Tiếu (nghĩa là đức Phật đưa cành hoa lên, ngài Ca Diếp mĩm cười). 

Truyền thuyết chép rằng: 

Thiền được đức Phật Tâm Truyền cho vị đệ tử cao nhất là ngài Ca Diếp. Khi đức Phật đưa lên một cành hoa sen trước chúng hội, hầu hết đều không hiểu. Cả Đại chúng đều ngẩn ngơ, duy chỉ có ngài Ca Diếp nhận ra thâm ý, đáp lời thầy bằng một nụ cười. 

Đức Phật chỉ dụng công khổ hạnh tham thiền, nhằm để thoát ly sanh tử, luân hồi. Ngài đã kinh qua nhiều con đường. Cũng như các triết gia thời bấy giờ, họ cũng tìm cách giải thoát bằng nhiều công năng: Tu khổ hạnh, đào sâu triết lý, diệt dục, giữ tinh khiết, ... Mỗi phương tiện đều có sở trường. Nếu nghiêm trì từng pháp môn, họ có thể đắc chánh quả. 

Tâm nguyện của Phật là tự chứng. Ngài dùng đạo nhãn phóng vào thực tại. Ngài không tìm các khái niệm, một lý luận, một phương pháp luận nào. Ngài thoát ra ngoài mọi triết lý, điều mà Ngài gọi là Kiến chấp (hay Ngôn thuyết).  

Ảnh Hưởng Lão Tử: 

Đứng về phương diện hành trì, các nhà nghiên cứu thường nhận định: 

- Thiền tông là Lão Trang hòa lẫn với Phật Giáo. 

Nói cách khác: 

- Sống như Lão Trang (Thanh btĩnh vô vi) mà nội dung bản chất chính là Phật Giáo. 

Trong cuốn Japanese Bud dhism, S. Charles Eliot đã đưa ra nhận xét: 

- Giáo lý của Bồ Đề Đạt Ma là Ấn Độ, nhưng, dã hòa hợp một cách lạ thường với Lão Giáo. 

Hòa hợp bằng lối sống, bằng thái độ và bằng tu trì. Trong History of Eastern and Western, giáo sư S. Dutt lại khai thác thêm: 

- Có hai ảnh hưởng: Giáo lý của Bồ Đề Đạt Ma hòa hợp với đạo đức kinh về tinh thần thần bi; ảnh hưởng của Lão Tử (Nam Hoa kinh) về những cách nghị luận, các lời cay chua, nửa thực, nửa hu. 

Thật ra đây chỉ là cách chỉ tẳng, cách hội nhập, các xác quyết, không như lý luận thông thường. 

Nói và biết là hai phạm trù khác nhau theo như sở đác của Lão Tử. Đạo Đức kinh, Lão Tử, vị tổ huyền học Trung Hoa thường dạy môn đệ: 

- Người biết thì không nói,

- Người nói thì không biêt. 

Trong Pháp Bảo Đàn kinh cũng có chép khi các môn đệ hỏi Lục tổ Huệ Năng (637 – 713): 

- Tại sao ngôi vị Sư tổ lại truyèn lại cho Ngài? (Chỉ ngài Hoằng Nhận). 

Ngài Lục tổ trả lời: 

- “Vì ta chẳng hiểu Phật Pháp”. (1) 

Huệ Năng chỉ hiểu đạo, chứ không hiểu Phật pháp. 

Lão Tử cũng đã từng dẫn: 

- Đạo khả đạo phi thường đạo.

Danh khả danh phi thường danh. 

Trong cuốn Zenga (triết lý thiền), nhà học giả người Đức, Kurt Brach cũng tìm thấy:

- Bồ Đề Đạt Ma đã hòa trộn quan điểm Phật Giáo thièn tông với Lão Giaó cổ Trung Hoa.  

Về Danh Từ: 

a.- Trong những bài thuyết pháp về phần an tâm, về pháp thân, về phát tướng cho Lương Võ Đế và các môn đệ ở Thiếu Lâm, tổ Đạt Ma thường dùng các từ ngữ Hữu vi, Vô vi, Đạo, ... 

b.- Một bài thuyết pháp khác (về pháp an tâm), ngài có nhắc đến Đạo Đức kinh của Lão Tử và xem đó như là một trường hợp khai sáng một lề lối giải thoát. 

c.- Một đoạn khác, bàn về nếp sống, Tổ Đạt Ma nêu lên cái phong cách kiến thức, nhu nhược. Ngài đề cập: 

- “Thói thường, những kẻ đức độ vững vàng (cao đức), thường có vẻ như là những kẻ lôi thôi, cẩu thả.”. 

Chú thích (1): Nam Truyền Lục có chép như sau: 

- “Môn đồ của Ngũ tổ Hoằng Nhẫn có năm trăm vị. Trừ ngài Huệ Năng ra, ai cũng đều thông hiểu Phật pháp. Ngài Huệ Năng quả là một vị Cư sĩ kỳ đặc, có một không hai. Vì ngài Huệ Năng chẳng hiểu Phật pháp, Huệ Năng chỉ hiểu đạo, ngoài ra không còn hiểu gì khác nữa. 

Huệ Năng là vị Tổ cuối cùng nhận lãnh áo pháp truyền lại từ đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Sau, thiền chỉ truyền tâm, chứ không truyền áo (Y Bát). 

Ảnh Hưởng Của Ngài Long Thọ 

Học giả P. C. Bagchi trong cuốn India Influence on Chinese Thought có nói: 

- Tư tưởng triết học của Bồ Đề Đạt Ma thuyết giảng chiỏ là một lề lối giải thích mới và hệ thống triết học của ngài Long Thọ (Nagarjuna). 

Sukumar Dutt trong The Ten Schools of Chinese Budhism viết: 

- Bồ Đề Đạt Ma là một môn đệ của thuyết Chơn không (Suya-Vaolin) trong nên Phật giaó Đại thừa do ngài Long Thọ lập thuyết. 

Ảnh hưởng của ngài Long Thọ lên tư tưởng tổ Đạt Ma trong hai lãnh vực: 

 -- Cách lập thuyết, 

 -- Dòng tư tưởng. 

Ngài Long Thọ, tổ sư thứ nhất của Tam Luận Tông (Sarvasunyavada), Cưu Ma La Thập (Kumarajiva) là môn đệ mấy đời sau của ngài Long Thọ. 

Câu chuyện sở đắc của môn dệ của ngài Bồ Đề Đạt Ma là: Đạo Phó, Ni Tổng Trì, Đạo Dục và Huệ Khả cho ta thấy: 

Khi Đạo Phó trả lời: 

- Đạo chẳng chấp văn tự, chẳng lìa văn tự. 

Thì Tổ đáp: 

- “Ngươi được phần Da của ta.”. 

Khi Ni Tổng Trì trả lời: 

- Chỗ nhận thức của con ví như ngài Khánh Hỷ (A-Nan), chỉ thấy cõi nước của Phật A Súc một lần. 

Thì Tổ đáp: 

- “Ngươi được phần Thịt của ta.”. 

Khi Đạo Dục thiền sư trả lời: 

- Tứ đại vốn không, ngũ uẩn chẳng có, chỗ con thấy thì không một pháp gì để được. 

Tổ đáp: 

- Ngươi được phần Xương của ta.”. 

Đến khi Huệ Khả bước ra đảnh lễ ba lạy, rồi lặng lẻ trở về đứng yên chỗ cũ, không nói lên một tiếng nào.

Tổ đáp: 

- “Ngươi được phẩn Tủy (tinh túy) của ta.”. 

Nói ra, Bổ Đề Đạt Ma truyền Y-Bát cho ngài Huệ Khả. 

Nội dung câu chuyện cho ta thấy:  Lập luận như ngài Long Thọ: 

- Đức Hạnh là Da,

- Thiền Định là Thịt,

- Sự Không Hiểu Cao Sâu là Xương,

- Tâm Thiện Diệu là Tủy. 

Thiện diệu chính là Vô ngôn. Đó là thái độ im lặng của Huệ Khả vậy.  

Sách Tham Khảo Của Phần Bồ Đề Đạt Ma 

1.- Tổ Đạt Ma - Hương Đạo xuất bản,

2.- Tiểu luận về Bồ Đề Đạt Ma, của Phạm Công Thiện - Ý Thức xuất bản.

3.- Cao Tăng Truyện, của Nam Sơn Đạo Tuyên - Đài Trung Phật Học Viện xuất bản.

4.- Tổ Thiền Tông, của Thích Thanh Từ - Phật Học Viên Quốc Tế xuất bản,

5.- Thiền Học Việt Nam, của Nguyễn Đăng Thục - Lá Bối xuất bản.

6.- Truyền Đăng Lục, của Đạo Nguyên - Đài Trung Phật Học Viện xuất bản.

7.- Sáu Cửa Vào Động Thiếu Thất, của Bồ Đề Đạt Ma - Lá Bối xuất bản.

8.- Kinh Lăng Già, của Trần Trọng Kim dịch và chú giải - Tân Việt xuất bản.

9.- Trung Quốc Triêt Học Sử, của Phùng Hữu Lan - Viện Đại học Vạn Hạnh xuất bản.

10.- Trung Quốc Sử Lược, của Phùng Khoang - Khai Trí xuất bản.

11.- Một Nghệ Thuật Sống, của Lâm Ngữ Đường - Nguyễn Hiến Lê xuất bản.

12.- Trung Quốc Thiền Tông Sử của ngài Ấn Thuận.

13.- Trà Đạo – Lá Bối xuất bản.

14.- Thiền Căn Bản, của Thích Thanh Từ - PHV Quốc Tế xuất bản.

15.- Thuyền Uyển Truyền Đăng Tập Lục - Viện Đại học Vạn Hạnh xuất bản.

16.- Phật Giáo Trung Hoa, của Thích Thanh Kiểm – Sen Vàng xuất bản.

17.- Triết Học Zen 1+2, của Đoàn Văn An – Sen Vàng xuất bản.

18.- Ancient Indian Aducation 2^nd Edition của R. K. Mookerji – London xuất bản.

19.- Indian Logic: Edawal School, của S. C. Viya Bhushan.

20.- China – A Short Cultural Hostory của C. F. Chandra Das.

21.- Indian Bandits in the Land of Snow của Sarat Chandra Das.

22.- Le Bouddhisme, của Przuluski- Paris xuất bản.

23.- Indian Buddhsim, của A. K. Warder – Delhi xuất bản.

Lời Nói Đầu 

    Ngài Huyền Trang sang Ấn Độ thỉnh kinh, nghiên cứu, chiêm bái gần 16 năm trời là một đề tài phong phú và kỳ thú cho tôn giáo và văn học. Lịch sử triết học Phật Giáo đã liệt Ngài vào một trong những nhân vật hợp sáng (tập hợp và sáng tạo) Phật Giáo đời Đường Thái Tông. 

Cuộc đời Ngài đã trở thành huyền thoại. Câu chuyện Tây Du Ký do Ngô Thừa Ân tiểu thuyết hóa, đã lôi cuốn mọi tầng lớp dân chúng, cũng là một bút pháp đặc biệt để cụ thể hóa những đức tánh kiên nhẫn, đại hùng, đại lực và đại từ bi của Ngài. Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới chỉ là những hiển hiện của các đức tánh. Đó là một kho tàng độc đoá trong văn học bình dân. Điều đó, chứng tỏ là dân chúng Trung Hoa, qua mọi thời đại đã trọng vọng Ngài đến mức độ nào. Đi vào nội dung, chúng ta sẽ còn thấy nhiều điểm nổi bật hơn. 

1.   Về Thời Đại: 

Ngài Huyền Trang sang Ấn Độ vào thời kỳ Phật Giáo ở đây đang trong tình trạng suy vi. Cuộc xâm lăng của Hung Nô đã phá tan nhiều chùa chiền, kinh điển, cũng như những di tích của Phật Giáo. Ấn Độ suy yếu vì những mâu thuẩn nội tại, về chính trị cũng như về tôn giáo (Sau khi Bà La Môn Giáo quật khởi).  

2.- Về Các Đạo Giáo: 

Trên bước hành trình, ngài Huyền Trang thường tiếp xúc với các giáo phái và các tôn giáo khac1 như: Bái Hỏa Giáo, Bà La Môn Giáo và Tiểu Thừa. Có nhiều cuộc tranh luận xảy ra. Có nhiều điểm bất đồng. Tuy nhiên, Ngài đã lưu lại nhiều thiện cảm, nhờ ở đức độ và ở những ước muốn cầu học đạo của ngài. Ngài dự kiến sang Tích Lan để tìm kiếm chín chắn về Tiểu Thừa. Việc nầy đã không thực hành được. Tuy nhiên, trong ý định đó, đã thể hiện một tinh thần uyên bác, dung hợp và khách quan. Cũng vì điểm đó, Ngài đã đi vào Duy Thức Học, ngành Luận Lý Học và Tâm Lý Học của Phật Giáo. 

3.- Về Đức Độ: 

Ngoài đức tánh kiên quyết, trì chí, dứt khoát, ta còn thấy ngài Huyền Trang giáo hóa cho nhiều quôc vương, nhiều hạng người hạ cấp. 

Nhiều giáo hội muốn cố lưu Ngài ở lại để đứng ra lãnh đạo tinh thần. Trong các điều lựa chọn, Ngài đã tìm lấy văn hóa Phật Giaó làm gốc, sử chép: 

- Khi ngài dịch một trong những chương về pháp tướng học, có đến Mười nhà truyền giáo đến để tham luận về tất cả các yếu lý của đoạn kinh đó. 

Điều đó cho chúng ta thấy: Sức mạnh của giaó lý cần thiết và lớn lao đến ngần nào.

Ngài vô cùng cảm xúc khi nhận thấy sức tàn phá của những di tích đồ sộ của Phật Giáo ở miền Tây Bắc Ấn, do sự xâm lăng của Hung Nô gây ra. Từ một quốc gia đang trung hưng đạo pháp, đến quê hương đức Phật vào thời kỳ suy vi, kho tàng Phật Giáo bị thất tung, tán thất, đó là một niềm đao cho Một Cao Tăng Đại Thừa nuôi cao vọng chấn chỉnh lại nền Văn hóa Phật Giaó Đông phương, ở Trung Hoa, Nhật Bản và Việt Nam.  

4.- Về Đạo Pháp: 

Ngài Huyền Trang cũng như các ngài Pháp Hiển, Nghĩa Tịnh đều cùng chung một hoài bảo là tìm lại nguyên bản kinh tạng và luận tạng, tran1h những xuyên tạc. Tiếp sau đó là những công trình dịch thuật kinh điển đồ sộ. Học tiếng Phạn, chọn kinh tiếng Phạn, dịch ra Hán văn; các công lao nầy đã giúp cho sự bành trướng Phật Giáo sang Trung Hoa, Nhật Bản và Việt Nam rất nhiều. Dĩ nhiên, là việc phiên dịch kinh và luận phải cảnh tỉnh chọn lọc tông phái. Cũng như ngài Bồ Đề Đạt Ma trong chuyến Đông Độ (sang Trung Hoa) dưới thời Lương Võ Đế, cửu niên diện bích, cũng chỉ truyèn bá yếu lý (cốt tủy) đạo thiền. Hành trì khác nhau, nhưng giá trị vẫn là một. 

Sau cùng, Ngài là một trong những Cao Tăng phát triển Duy Thức Học (Pháp tướng học). Khi mà nước Kampala, quê hương của hai ngào Vô Trước và Thế Thân, ngài đã được hội kiến với các đệ tử thuộc dòng Duy thức (ba đời). Vấn đề Tâm và Thức, về sau, cũng được Ngài nâng cao, về mặt lý luận lên một bậc cao hơn. Đó là ba công trình rất là lớn của Ngài đã cống hiến cho Đâo Pháp. 

5.- Nguồn Sử Liệu: 

Cuốn Đại Đường Tây Vức Ký (hay Đường Tây Du Ký) chẳng những là tài liệu ghi chép những điều đặc ký của Tây trình, chiêm bái, hành hương, tầm đạo, học đạo, mà tập nầy còn là nguồn tài liệu vô cùng quý giá cho các nhà sử học, phong tục học, xã hội học, ... Trong tài liệu cho chúng ta thấy ảnh hưởng cuộc xâm lăng bành trướng ở vùng Tây Bắc Ấn của Hung Nô và mức tàn phá như thế nào. Hơn nữa, trong những thiên nói về ảnh hưởng của triêu đại Gupta (thế kỷ thứ tư) trong việc thống nhất Ấn Độ, lấy Bà La Môn Giáo làm quốc gia, lấy bốn giai cấp để làm giềng mối xã hội và bắt các tôn giaó khác phải chấp nhận Thực Lợi Luận, đường lối chính trị của mình. Có nhiều di tích lịch sử rất hùng vĩ của Phật Giáo tạo dựng dưới triều vua A Dục, nhưng bị thời gian tàn phá, cũng được đề cập đến. 

Tâm lý, phong tục, nhân văn và tín ngưỡng của người Ấn lúc bấy giờ, trong thời đại Phật Giáo suy vi, cho thấy một khía cạnh đặc biệt về xã hội học. 

Ngoài ra, tập Tây Du Ký cũng trình bày địa dư thiên nhiên, địa dư nhân văn và địa dư kinh tế của từng vùng mà Ngài đã đi qua; ảnh hưởng khá nhiều tren lộ trình, đã giúp cho những người tiếp tục các chuyến hành trình dự kiến được cái khó khăn nguy hiểm phải vượt qua. 

Huyền Trang cũng như Christoper Colombus, Vasco de Gama, Basthélemey, Marco Polo, Bering, Bo;ivar, San Martin, ... đã mang lại cho kho tàng sử liệu và địa dư chính những điều mới lạ. 

Nếu cần, cũng nên đề cao chí khí sắt đá bền bĩ, bất khuất của các nhà thám hiểm. Cũng như Jean Costeau đã giúp ích cho nhiều ngàn hàng hải dương học. Câu nói của Ryduard Kipling: 

- Đông là Đông, Tây là Tây; Đông và Tây không bao giờ gặp nhau, đã trở thành chuyện của quá khứ.  

6.- Con Đường Giao Thông:

Một vấn đề khác nữa là chuyến du hành của ngài Huyền Trang có ảnh hưởng lớn lao đến việc thông thương từ Á sang Âu. Cũng như ngài Pháp Hiển, ngài Nghĩa Tịnh, những khám phá, những lột trình mới đã giúp cho các nhà lái buôn, các tướng lãnh để mở ngõ bành trướng môi trường của mình. Mở đầu là Con Đường Lụa (Rue de Soie). 

Từ thời Tiền Hán (thế kỷ thứ hai) Trương Kiêm đã tìm đến những quốc gia phía tây Trung Hoa như những nước Đại Uyển, Khương Chi, Đại Nhục Chi và Hung Nô. Sứ thần Cam Anh lại tìm đường sang Âu Châu. Tuy vậy, Ấn Độ (tên cũ là Thận Độc) vẫn còn là điều mơ ước của vua lúc bấy giờ. Huyền Trang suốt ba năm trời, vượt qua trên Một trăm tiểu quốc, Mười hai rặng núi, Ba mươi chín con sông và Mười sáu thác ghềnh. Đến những ngọn núi mà các nhà thám hiểm phải tìm cách chinh phục. Cũng vì lẻ đó, nhiều nhà chép sử đã không ngần ngại khi cho rằng: 

- Ngài Huyền Trang đã mở đường (khai thông) cho cuộc tây tiến của Thành Các Tư Hãn sau nầy. 

Dĩ nhiên, mục đích duy nhất của Ngài là thỉnh kinh và chiêm bái. Thỉnh kinh để tìm cho được nguyên bản chữ Phạn, tránh những xuyên tạc, tránh cuộc phân hóa và tránh những cuộc đả kích. Công cuộc nầy cũng như việc kết tập kinh điển lần thứ tư của ngài Hiếp Tôn Giả ở nước Kampala, dưới triều Kaniska, vào khoảng thế kỷ thứ hai. 

Ngài Huyền Trang đã mở đầu cho phong trào chư Tăng đi du học tại Ấn Độ và Tích Lan. Đại thừa Phật giáo cũng nhơn đó mà phát triển. (1) 

Trong Tiểu luận về ngài Huyền Trang, các vấn đề trình bày chỉ có tính chất đề cương giản yếu. 

- Xã hội đương thời (Trung Hoa - Ấn Độ).

- Cuộc hành trình thỉnh kinh và chiêm bái.

- Duy Thức Học dưới thời ngài Huyền Trang (thế kỷ thứ bảy). 

Trên đây là một tiểu đề, chúng tôi cố gắng phân tích Tây Du Ký để so sánh với Tây Vức Ký do chính tác giả biên chép.

 Tài liệu thời gian bị hạn chế, xin quý vị chỉ dẫn cho những khiếm khuyết, nếu có.  

Viết tại Hoa Kỳ - VU Lan 2526

Ngày 19 tháng 09 năm 1982.

Điều Ngự Tử TÍN NGHĨA 

Ghi chú : (1) Trong cuốn Trung Quốc sử lược, có chép về Đại thừa Phật giáo vào Trung Hoa như sau: 

- “Nam 401, Cao Tăng Cưu Ma La Thập, người Ấn Độ đến Trường An, mới đem kinh luận Đại thừa lưu truyền. 

Từ Tấn đến Đường, Phật giáo chia ra Mười tông phái trong đó có Hoa Nghiêm tông, Pháp Tướng tông và Thiên Thai tông là ba tông phái đã phát huy triết lý Phật Giáo một cách thấu triệt”. (trang 161). 

Thơ

Cảm Đề Tây Du Ký 

1.- Lòng thành nương gậy đến Tây Phương,

   Quyết thỉnh chơn kinh giúp Đại Đường,

   Cây báu trổ bông, in ngọn bút,

   Tòa sen hé nhụy, phất mùi hương.

   Ba ngàn thế giới còn xa lắc,

   Trăm thước cầm nhang đã chán chường.

   Miễn đạng xác phàm thay cốt ngọc,

   Vui miền Cục lạc, khỏi vô thường. 

2.- Vòi vọi non cao, chiếm một phương,

   Cội xuân tuy lớn, cũng nhường đường,

   Núi gần trăm trượng sinh rồng tốt,

   Nước thấm ngàn năm trổ ngọc hương.

   Mượn khí âm dương, mình đã thạnh,

   Nương hơi thêm gió, vọc thêm chường.

   Hỗ về lớn tuổi chưa thành đạo,

   Nhờ cũ Phục Linh đặng sống thường. 

  Huyền Trang 

(Trích trong cuốc Văn Học đời Đường)

Thời Đại Ngài Huyền Trang 

Ngài Huyền Trang sinh sinh vào cuối đời Tùy, đầu đời Đường, trải qua một thời kỳ chiến tranh, rồi Trung Hoa lại được một đời thịnh trị. Xã hội nầy ảnh hưởng vô cùng sâu sắc đến công trình hành hương, thỉnh kinh và phiên dịch của Ngài.

Nhà Tùy (581 – 618): 

Nhà Tùy trị vì 37 năm, trải qua bốn đời vua: Tùy Văn Đế, Tùy Dưỡng Đế, Tùy Cung Đế và Tùy Tân Vương.

Tùy Văn Đế (581 – 587): 

Tùy Van Đế là một minh quân, ông luôn luôn chăm lo sửa sang chính trị, rất siêng năng, cần kiệm, giảm thuế khóa; nhờ vậy, nước nhà được thái bình thịnh trị. Khi rợ Đột Quyết xâm lăng, Văn Đế dùng thủ đoãn ngoại giao, để các giòng rợ tàn sát nhau cho dễ bề tan rã. Sự lầm lẫn của Văn Đế là: Phế thái tử Dõng, lập thái tử Quang, làm cho cơ nghiệp nhà Tùy đi lần vào chỗ suy vi.

Tùy Dưỡng Đế: 

Dưỡng Đế chơi bời xa xỉ. Cho xây thành Lạc Dương (Đông Độ), lập vườn Tây Uyển, cung Tây Dương, phí tổn không sao xiết kể, dân tình ta thán khôn nguôi. Trộm cướp nổi dậy khắp nơi. Anh hùng chiếm cứ mỗi người một phương. Nước nhà qua phân cùng cực. Rợ Đột Quyết thừa cơ trở lại gây hấn.   

Tùy Cung Đế: 

Cung Đế lên ngô do Lý Uyển (Lưu Thú ở Thaí Nguyên) đem quân về triều, để truyất vua Dưỡng Đế (tôn lên làm Thái Thượng Hoàng). Cũng trong khi ấy, vị Thái thú Đông Độ là Vương Thế Sung lập Cung Đế lên ngôi ở Lạc Dương.  

Tùy Tần Vương: 

Lý Uyên thấy Cung Đế bất tài, suy nhược, liền ép phải nhường ngôi cho Tần Vương.  

Nhà Đường (Sơ Diệp)  

Đường Cao Tổ: 

Năm 618, Lý Uyên lên ngôi Hoàng đế, tức vua Đường Cao Tổ, đóng đô tại Trường An. 

Về Quân Sự: 

Lúc ấy, có nhiều hào kiệt, mỗi người đều cát cứ một phương. Vua sai Thế Dân lần lượt đi dẹp yên. Sau sáu năm thì thống nhất được thiên hạ.  

Về Nội Trị: 

Vua lập lại nền học thuật, sửa đổi lại chế độ quan lại, ban hành luật lệ mới, đạt ra các phép: Tô, dung, diệu, thi hành phép ban điền, đạt phủ binh. Nói chung, tổ chức nội trị rất vững chắc.  

Vai Trò Của Thế Dân: 

Vua cho Thế Dân làm Thái tử. Sau đó, giao cho Thế Dân mọi việc quân quản, rồi truyền ngôi cho con, mà lên làm thái thượng hoàng. Thế Dân lên ngôi, niên hiệu là Trinh Quán, tức Đường Thái Tông. 

ĐƯỜNG THÁI TÔNG  

Nhân Vật Lịch Sử: 

Ông quả là một nhân vật lịch sử vĩ đại trong lịch sử Trung Quốc. Nhìn chung, nhà vua thông giỏi cơ mưu, có tài dụng binh. Hơn nữa, lại là người có chí hướng cao xa, biết dùng nhân tài, biết nghe lời can gián. Vì vậy, rất nhiều anh hùng, các nhà thâm nho, các nhà đạo đức giúp đỡ nhà vua. 

Văn Trị và Võ Công: 

a.- Về Văn trị: Nhà vua lập ra các văn học quán. Một danh sĩ như Đỗ Như Hối, Phùng Huyền Linh và Mười tám văn tài phụ trách giảng huấn. Nhà vua thận trọng hình pháp, lấy nhơn nghĩa làm hóa dân, cho nên mọi việc về hành chánh, dùng người rất đắc lực. 

*.- Phát Triển Văn Hóa Trung Hoa: Nhà vua rất trọng nền văn học, nghệ thuật truyền thống. Các tôn giáo như: Không, Lão, Phật đều được phát triển. Nền giáo dục nhơn gian cũng được khuyến khích. Nhà Đường trở thành một triều đại văn học thịnh đạt. 

b.- Về Võ công: 

*.- Đánh Đột Quyết: Vào vua Đường Thái Tông, Đột Quyết thường đem quân đén quấy nhiễu tại vùng biên giới. Nhà vua dùng thủ đoạ ly gián để làm suy yếu chúng. Năm 630, trong một trận chiến, bắt được thủ lãnh là Huợt Lợi. Đường Đột Quyết (Mông Cổ) phụ thuộc vào Trung Hoa. 

*.- Tây Đột Quyết: Năm 633, vua Thái Tông đem quân đánh Tây Đột Quyết ở phía bắc. Nhà vua đánh chiếm các nước lớn (trong số 36 nước) là Cao Xương, Yên Kỳ, Quy Tư, ... Các nước nhỏ nhận thấy mình sức yếu, thế cô nên phải xin thần phục Trung Quốc. 

*.- Đánh Thanh Hải: Thanh Hải là quê hương của giống người Khương, từ đời Tấn, bị người Thổ Phồn chiếm cứ. Vua Thổ Phồn là Khí Tông sai sứ vào Trung Quốc nạp cống rồi cầu hôn. Vua không thuận. Người Thổ Phồn vào cướp nhà Tùy Châu (Tứ Xuyên). Vua Đường vào dẹp được. Về sau, muốn giao hảo với Thổ Phồn, vua Đường Thái Tông gã con gái cho vua Khí Tông (theo Trung Quốc Sử Lược – trang 121).

 Ấn Độ và Trung Quốc 

Từ trước đến đời Đường, chỉ có những vị tu hành và các tay buôn bán qua lại mà thôi. Ngoài ra vấn đề giao thiệp vẫn chưa được mở rộng. 

Khi ngài Huyền Trang sang Ấn Độ thỉnh kinh, học hỏi và chiêm bái, thì Ô Trường ở Ấn Độ sai sứ thần sang Trung Hoa để bang giao và triểu cống (Tình trạng Ấn Độ lúc nầy bị qua phân). 

Tiếp theo đó, Đường Thái Tông liền phái Vương Huyền Sách hướng dẫn phái đoàn đi sứ để đáp lễ. 

Khi Vương huyền Sách đến nơi, thì Ô Trường đã băng hà. Một vị võ quan của triều Ấn là A Lan Na Thuận đoạt ngôi, phát binh chống lại Huyền Sách. Huyền Sách phải chạy sang nước Thổ Phồn để lánh nạn, rồi mượn binh của hai nước Thổ Phồ và Népal (Nê Ba Lan) để đem về dánh trở lại. Năm 647, A La Na Thuận bị bắt, đưa về Trung Hoa. 

Kể từ đó, Đường Thái Tông gây uy tín sang tận Ấn Độ. 

Tóm lại, Cũng như Hán Võ Đế, đời Đường Thái Tông đã đưa đến thế lực Trung Hoa bao trùm đến biên giới Ấn Độ, Ba Tư và vùng Đông Á (Ngoại trừ Cao Ly, phải đợi đến vua Đường Cao Tông, con của Thái Tông mới chinh phục được). 

Các Tông Phái 

1.- Phật Giáo Trung Hoa: 

*.- Đời Ngụy: Từ đời Ngụy đến đời Tấn, có nhiều Danh Tăng Ấn Độ, các Danh Tăng Ba Tư ở tại Trung Hoa, dạy về Phật học, chiêm bái, hành hương, hay đến tu hành ở vùng rừng núi ở phía tây của Trung Hoa. 

Cũng vào thời gian ấy, nhiều vị sư danh tiếng, bác học quãng văn, theo “Con đường lụa” do Ban Siêu mở ra vùng Trung Á (thỉnh kinh điển), đưa về Trung Hoa. Vào năm 399, một vị Cao Tăng tên là Pháp Hiển, đã dùng đường biển đi sang Ấn Độ mà thỉnh kinh. Ngài lưu lại đây đẻ học thêm giới luật và Phạn ngữ suốt ba năm trường. Khi trở về Ngài mang theo rất nhiều kinh điển quý báu. (Tương truyền rằng: Ngài bị lạc sang tận nước Mễ Tây Cơ, rồi mới quay về). 

*.- Nam Bắc Triều: Lương Võ Đế rất sùng đạo Phật. Nhiều chùa chiền được tạo dựng rất quy mô vào thời đại ấy. Tuy nhiên, đời Hậu Ngụy, có vua Thái Võ, đời Bắc Chu có vua Võ Đế cấm đoán Phật Giáo hành đạo và truyền đạo rất ngặt. Nhưng chỉ một thời gian ngắn, thì Phật Giáo lại được phục hưng và phát triển mạnh như cũ. 

Đời Đường: 

*.- Đường Thái Tông: Ngài Huyền Trang sanh Ấn Độ chiêm bái và thỉnh kinh. Tập Đường Tăng Du Ký chẳng những là một công trình sử liệu, còn là một tập địa lý nhân văn rất có giá trị. Tài liệu nầy đã khuyến khích các thương gia, các nhà quân sự Trung Hoa tiến về Trung Á. 

*.- Đường Cao Tông: Ngài Nghĩa Tịnh cũng sang Ấn Độ tham vấn và thỉnh kinh. Khi về nước Ngài cũng có mang về được hơn 400 bộ kinh. Các cơ sở chùa chiền, bảo tháp được kiến trúc càng ngày càng nhiều. Các tông phái Phật Giáo bành trướng tín đồ theo học đạo và hành đạo ngày một thêm đông. 

Cũng cần nói thêm, về sau, dưới đời Đường có nhiều cuộc tranh chấp về lý luận, về ảnh hưởng giữa Khổng Giáo và Phật Giáo. Phan Khoang (Trung Hoa sử lược) có đoạn viết:

- “Trong số người (Khổng giáo) phản đối, có những bậc danh Nho, mà tiếng nói của họ lại có uy tín.”. (trang 161). 

*.- Đường Võ Tông: Phật Giáo lại bị đàn áp trở ại rất mạnh mẽ. Nhà vua cho phá những chùa chiền, tháp miếu và giaỉ tán Tăng Ni. Thoái trào Phật Giáo bắt đầu trong một thời gian. 

2.- Đạo Giáo:

Lão Tử người sáng lập ra Đạo Giáo (Lão Giáo), theo tài liệu của Hồ Thích, thì Lão Tử sinh trước Khổng Tử chừng khoảng 20 năm, làm quan đến chức Trụ Hạ Sử đời nhà Chu. Sau lui về ẩn dật, phát huy tư tưởng của mình.  

Tác phẩm là: Đạo Đức Kinh. 

Kể từ đời Tần Hán, khi Nho học được độc tôn thì Đạo Giáo lại bị suy đồi. Đến đời Hoàng Đế nhà Hậu Hán (147 – 167), có nhà đạo học là Trương Học Lăng, học được đạo trường sinh, lên ở núi Học Minh Sơn (nước Thục). Soạn ra Đạo Thư gồm 24 chương, lôi cuốn dân chúng theo về rất đông. 

Đời Hậu Ngụy, có đạo sĩ là Khấu Khiêm Chí làm sách dạy tiên thuật. Vua Thái Vũ rất tin, rước về kinh đô, lập Chí Đàn, làm phép, bùa chú, ... 

Đời Đường, Huyền Nguyên Hoàng Đế bắt công vương trở xuống phải học. 

Vua Đường Võ Tông chỉ sùng tín Đạo Giáo, bài xích các tôn giáo khác. Nhờ vậy, Đạo Giáo được độc tôn thời ấy. 

3.- Bái Hỏa Giáo (Mazdéisme): 

Người gốc từ Ba Tư, do đức Zoroatre sáng lập. Bái Hỏa Giáo chủ trương rằng: Đời là một cuộc phấn đấu giữa thiện thần và ác thần. Quang Minh đại biểu cho thiện thần. Hắc Ám đại biểu cho ác thần. 

Bái Hỏa Giáo được truyền vào Trung Hoa dưới thời Nam Bắc Triều. Có nhiều vua chúa bắc triều tin theo. 

Vào đời Đường, Ba Tư bị nước Thục chiếm. Tín đồ Bái Hỏa Giáo bị ngược đãi, nên trốn sang phương đông vào Trung Quốc. 

4.- Ma Ni Giáo (Manichéisme): 

Đây cũng là một biến thái của Bái Hỏa Giáo. Đạo nầy do Ma Ni lập nên vào năm 225. Người Ba Tư cũng sùng đạo ấy. Năm 694, một nhân vật Ba Tư là Phật Đa Đàn đem kinh điển Ma Ni Giáo vào chầu vua Trung Quốc. 

Năm 732, vua Đường Huyền Tông xuống chỉ cấm Ma Ni Giáo. Nhưng người Hồi Hột rất sùng đạo ấy, cho nên, sau khi họ giúp cho Đường Túc Tông dẹp yên An Lộc Sơn, thì Ma Ni Giáo được đem vào Trung Quốc để phục hưng trở lại. Họ lập những đền thờ to lớn tại kinh đô và các đô thị lớn (địa bàn hoạt động của Ma Ni Giaó là sông Giang và sông Hoài). 

Năm 845, vua Võ Tông lại xuống chiếu cấm các tôn giáo: Phật Giáo, Ma Ni Giáo, Đại Tần Giáo. Chùa chiền, điện thờ, pháp cụ, bảo tháp ... đều bị phá hủy. Các vị tu hành bị bắt phải hoàn tục. 

Ghi chú: Tuy nhiên, Phật Giáo Trung Quốc đã được ăn sâu, bám rễ vào dân tộc; vì vậy, triều đình chỉ có thể tỏa chiết một thời gian. Sau đó, Phật Giáo lại trung hưng lên, nhanh chóng hơn, phát đạt hơn. Chỉ riêng Bái Hỏa Giáo thì suy vi.

Đến thời Nam Tống, thì Ma Ni Giáo lại biến thể nội dung, đổi danh xưng là Minh Giáo. 

5.- Cảnh Giáo: 

Cảnh Giáo cũng là một phái của Cơ Đốc Giáo. Cảnh Giáo là Nestronious, sáng lập tại vùng Trung Đông. 

a.- Năm 638, người Ba Tư tên Olopen (A La Bân) đem kinh điển Cảnh Giáo vào Trung Quốc.

b.- Đời Đường, Cảnh Giáo đã có cơ sở phát triển từ trung ương cho đến địa phương. 

Sự Giao Thiệp Giữa Trung Hoa và Ấn Độ 

Con Đường Tây Tiến: 

Cuộc Tây tiến của Trung Hoa, cũng là bước đường giao thương Á-Âu, khởi từ vào đầu thế kỷ thứ hai. Họ phát triển bằng đường bộ và đường thủy. Thoạt tiên, là vấn đề quân sự. Sau đó, bằng ngoại giao rồi buôn bán. 

Đời Tiền Hán: 

Vào năm 122, trước Tây lịch, vua Hán Võ Đế sai Trương Khiêm là sứ thần sang nước Đại Nhục Chi (nguyên nước nầy bị Hung Nô đánh), mục đích là mưu cùng nước nầy, đánh lại Trung Hoa. 

Nhưng khi sứ thần Trương Khiêm đi nang qua Hung nô, thì bị Hung Nô bắt giữ trong một khoảng thời gian khá lâu. Về sau, Trương Khiêm trốn thoát được. Ông ta đi ngang qua hai nước Đại Uyển (Fergana) và Khương Cư (Sogdian) để đến Đại Nhục Chi. 

Tuy nhiên, khi tiếp xúc với Đại Nhục Chi, thì kết quả không thành. Đại Nhục Chi không muốn báo thư. Ý định của vua Hán bất thành. 

Kết Quả: 

Cũng nhờ chuyến du hành của Trương Khiêm đã đi ngang qua bốn nước vừa kể, mà sự giao thông ban đầu giữa Trung Hoa và các nước Tây Vức bắt đầu. 

Trong lúc về triều để trần tình lại, Trương Khiêm còn đua ra một nhận xét: 

- Có một quốc gia, tên là Thận Độc (dịch ra từ chữ Ấn Độ) là một vùng có rất nhiều sản vật. 

Nhà vua sai đi tìm nước ấy. Tuy nhiên, vì phải băng qua không biết bao nhiêu núi non hiểm trở, việc ấy đã không thành. 

Đời Hậu Hán: 

Người Trung Hoa vẫn tìm đủ mọi cách, để thực hiện cho bằng được cái ý nguyện ấy. Khi nhà Hán đã giao thương với các nước ở Tây Vức, dần dà, các nước Á Châu trong vùng nầy cũng trực tiếp giao hảo cùng nhau. 

Vào đời Hậu Hán, một danh tướng là Ban Siêu cầm đầu các cuộc chinh phục miền Nam và miền Tây. 

Trước hết, Ban Siêu đem quân vượt núi, tìm cách bình định (quân sự và chính trị) các nước Tây Vức như Hung Nô, Đại Uyển, Khương Cư, ... cho đến vùng Đại Nhục Chi. Cuộc xân lăng trên đã phát triển rất mạnh mẽ. 

Sử cũ (Hậu Hán Thư, tập số 7) có ghi chép: 

- Vua Hán cũng sai một sứ giả tên là Cam Anh đi sứ giao thiệp với nước Đại Tần (La Mã). 

Trong cuốn Histoire de la Chine, René Grousset có trình bày một cuộc tiếp xúc quan trọng đó như sau: 

- Vào lúc bấy giờ, đé quốc La Mã, sau khi tung hoành ở vùng Trung cận Đông. Lại còn bành trướng sang các nước Á Châu. 

Hoàng Đề La Mã lúc bấy giờ là Trajan (từ 98 – 117), đã có lần mang quân đội vào tận kinh thành Parthe là Sésiphon (năm 116). 

Người ta có thể nghỉ đến một cuộc liên hiệp quân sĩ của La Mã và Ban Siêu, để cùng đánh An Tức. 

Có lẻ, vì lý do liên hiệp đó, mà triều đình của An Tức tìm đủ mọi cách để cho sứ của Ban Siêu đến được La Mã. (chương 3). 

Trên bước đường phát triển cuộc bang giao giữa Trung Hoa và các nước Tây Á, cũng nên nhớ rằng: Trong vùng lưu vực của sông Tarim bthuộc Trung Á (chiều dài con sông nầy có đến hai ngàn cây số) có hai dạy ốc đảo nối tiếp. Hệ thống nầy đã tạo thành các quốc gia như: Lohnor, Koutcha, Khotan, Yarkand, Kachgar, ... 

Vị trí của quốc gia nầy rất quan trọng. Đó là những tiểu quốc, mà cũng lại là những gạch nối giao thương cần thiết nhất. Sử liệu Trung Hoa về giai đoạn nầy phân chia ra làm hai thời kỳ: 

a.- Vào thời Tiền Hán: (Vào khoảng thế kỷ thứ nhất trước Tây lịch). Trung Quốc đã chinh phục được các tiểu quốc đó. Đó là giai đoạn cực thịnh. Nhưng về sau, nhà Tiền Hán suy vi, cơ cuộc nầy đã giúp cho các triều đình ấy thâu hồi lại. 

b.- Vào Thời Hậu Hán: Thời kỳ nầy, Trung Hoa có ba vị tướng Tài: Cản Binh, Đậu Cố và Ban Siêu. 

Có câu: 

- Ban Siêu tóc đã điểm sương mới về. 

Họ tái chiếm lại vùng tam giác châu của con sông Tarim. Lại thiết lập cơ quan hành chánh (mệnh danh là đô hộ phủ) để cai trị. 

Cuộc đô hộ nầy đã giúp cho hệ thống giao thông dọc Trim vững chắc hơn trước nhiều.

Bắt đầu từ đó, các triều vua Trung Quốc đã kế tiếp nhau để thông thương với đế quốc La Mã. 

Con Đường Lụa: 

Định danh con đường lụa:  

Trong những loại sản phẩm nông nghiệp và chăn nuôi mà Trung Hoa đem bán cho các nước Tiểu Á lệ thuộc vào đế quốc La Ma, thì Lụa là món hàng đắt khách nhất. 

Lý do: Chuyên chỏ dễ dàng, mà có tính chất mỹ thuật. Vì vậy, khách buôn lần hồi bỏ các món hàng khác, đua nhau quay sang buôn lụa. Người Âu Châu mệnh danh là con đường lụa (Rue de Soie). 

Dần dà, các dân tộc La Mã, Hy Lạp cũng ham thích món hàng nầy. Cứ mỗi lần hàng đến, dân chúng La Mã và Alexandre lại giành nhau mua cho kỳ được. 

Ngài Huyền Trang

(596 – 664) * 

1.- Thông minh từ tấm bé,

2.- Đi vào Trung tâm Văn hóa Phật giáo,

3.- Bước đường gian lao,

4.- Cuộc tranh luận giaó lý tại Kucha,

5.- Gặp Đại Hãn: Vua Sa mạc,

6.- Thiếp xúc Bái Hỏa Giáo,

7.-  Đường về xứ Phật,

8.-  Vùng hà khắc,

9.-  Bảo tố liên miên,

10.- Xứ êm đềm,

11.- Tim lại thời vàng son Phật giáo:

*.- Tại Peshawar,

*.- Tại Kashmir,

12.- Dọc sông Hằng,

13.- Nguồn sử liệu,

14.- Huyền Trang đi vào Tây Ấn,

15.- Viếng Nhật Vương,

16.- Phân tích Tây Du Ký,

18.- Công trình và hành trình của Ngài. 

(*) Theo cuốn “2,500 years of Buddhism”. Bộ Thông tin Ấn xuất bản thì Ngài sinh năm 602. 

Ngài Huyền Trang 

1.- Thông Minh Từ Tấm Bé: 

Ngài Huyền Trang sinh tại Lô Giang năm 596, dưới thời nhà Tùy. (Có sách ghi là 602). Ngài thuộc vào gia đình vọng tộc. Vì Tổ phụ (Ông nội) thi đỗ Á nguyên. Vị Tổ khảo (Thân phụ) thi đỗ Tam trường. Vì vậy, ước vọng của thân phụ ngài chỉ mong sao cho con mình nối nghiệp tông đường. 

Tuy nhiên, hoàn cảnh xã hội và biến chuyển của cuộc đời lại đưa đẩy Ngài vào con đường khác. Sư thay đổi từ tôn giáo cho đến hành sự. Sử chép rằng: 

- Vào cuối đời nhà Tùy, chiến tranh xảy ra liên miên và tàn khốc. Xã hội ly loạn. Đã vậy, Khổng Giáo trong thời kỳ nầy lại thiên về ngành học hư văn, từ chương, giáo điều. Chính trị và xã hội bị biến loạn. 

Năm 604, Ngài học kinh sách của Không tử. Tuy còn nhỏ, Huyền Trang đã tỏ ra có tinh thần phê phán rất nhạy bén và sâu sắc, trong phạm vi của mình. Đó là lề lối đả kích tín điều chủ nghĩa. 

Cha Ngài bảo: 

- Cậu bé nầy thông minh, thâm trầm, nhưng vẫn chưa vào khuôn phép. Nếu khéo uốn nắn, chắc chắn mai sau lớn lên, thành đạt và làm quan, sẽ kế thừa sự nghiệp của tổ tông. 

Nhưng năm đó, chiến tranh tràn đến quê nhà của ngài, nên gia đình phải thiên cư về vùng núi.  

Anh của ngài là một vị sư, xuất gia từ lúc còn nhỏ, thuộc môn phái Duy Thức Học. Chính trong thời gian đi lánh nạn nầy, Huyền Trang bắt đầu nghe thuyết giảng và tìm hiểu dần dần về giáo lý của Phật Đà. 

Ngài thường đi chiêm bái những ngôi chùa cổ ở Trung Sơn, Huyền Trang thệ nguyện sẽ xuất gia vào lúc 13 tuổi. Cũng vào trong thời gian chuẩn bị nầy, Ngài bắt đầu nghiên cứu tư tưởng triết học Ấn Độ và cũng đã sớm lãnh hội được các yếu lý căn bản trong những hệ thống phức tạp của các giòng tư tưởng nầy. 

2.- Đi Vào Trung Tâm Văn Hóa Phật Giáo 

Trong thời gian tu học, Huyền Trang bắt đầu học tiếng Phạn. Ngài từng nhấn mạnh: Cần phải tìm hiểu giáo lý từ gốc. Hơn nữa, các lời kinh rất súc tích, hàm dưỡng, phân tích từ nguyên bản, mới tránh được những mập mờ, sai lạc. 

Năm 618, 16 tuổi, chiến tranh kết thúc. Huyền Trang đến Tràng An (Bây giờ là Thiên An phủ). Đây là một trong những trung tâm Phật Giáo ở vùng Viễn Đông. Vua Đường chăm lo kiến tạo chùa chiền, cung thỉnh các vị Cao Tăng về thành đô. Kinh Phật được dịch thuật và ấn hành để phổ biến sâu rộng. Đây là một trong những thời kỳ vàng son của Phật Giáo Trung Hoa.

Trong thời gian tiếp xúc với nhiều tông phái khác nhau, Huyền Trang nhận thấy: Các cuộc sai biệt, có khi mầu thuẩn, nguồn gồc chưa quán triệt được nghĩa lý trong kinh Phật. Vì vậy, lề lối giải thích mỗi tông phái mỗi khác nhau; muốn kiểm định, Ngài cố tìm về nguyên bản tiếng Phạn, mới nhận thấy sự giải thoát của Thế Thân đã trải qua một cuộc hiệu đính như thế. Cũng chính từ những thao thức nầy, Ngài nảy sinh ra ý định phải sang tận xứ Phật để tìm về nguồn gốc. Có vậy, sau nầy mới có thể chấn hưng Phật Giáo, tránh tranh chấp, làm nền tảng vững chắc cho Phật Giáo Trung Hoa. 

Tuy nhiên, khi Ngài đưa những ý kiến đó trình lên vua Đường thì bị chối từ ngay. Điều nầy cũng không làm cho ngài nản lòng và chùn bước. Vì tương lai của đạo pháp, vì theo hạnh nguyện và tâm niệm tu trì, ngài vẫn đi theo con đường mà ngài đã hoạch định sẵn. 

Trong cuốn “Đường Tăng Tây Du Ký” (Quan Hải tùng thư xuất bản năm 1832) có đoạn: 

- Đường sang xứ Phật chắc chắn xa xôi và nguy hiểm chồng chất. Có thể bị mất mạng. Có thể không có ngày về. Nhưng tính mạng không có gì là quan tâm. Ngược lại, nếu cuộc Tây Du viên thành, hậu quả thật tốt lành và to lớn. Đạo phát sẽ được phát huy, Phật Giáo sẽ được thống nhất. Văn hóa Trung Quốc sẽ được thay đổi. 

Khi nghe Ngài cương quyết ra đi, nhiều bạn bè và Phật tử đến ngăn cản. Họ viện dẫn những chuyện ra đi bị thất bại của lớp người trước. Họ cho rằng công việc quá sức con người. Nhưng ngài im lặng, để tính toán việc du hành cam go và xa xôi nầy. Đến đêm 01 tháng 02 năm 629, Huyền Trang bí mật lên đường Tây du. 

3.- Bước Đường Gian Lao 

Con đường từ Tràng An (Thủ phủ của Sơn Tây) đi đến Ấn Độ, ngài Huyền Trang phải vượt qua mười hai chặng đường vô cùng gian nguy. Ngài đã phải băng qua nhiều rừng, núi, sông, ghềnh, thác lũ và nhất là sa mạc: 

1.- Suchow,

2.- Hami,

3.- Turfan,

4.- Kara-Shahr,

5.- Bai,

6.- Tashkend,

7.- Mamarkand,

8.- Balk,

9.- Samiyan,

10.- Kabul,

11.- Peshawar,

12.- Sau cùng là Đô thị Lahore. 

Chặn đường đầu tiên là băng qua sa mạc Golbi. Vùng nầy toàn là rừng già trùng trùng điẹp điệp, sau đó là sa mạc nóng bỏng. Nhưng nỗi nguy khốn đến tính mạng luôn luôn bị rình rập. Có một lần, len lỏi trong rừng già, không một dấu chân người bộ hành, Ngài bị lính biên phòng bắn một mũi têm cắm phập vào đùi, máu ra lai láng. Ngài cố tìm lá cây để đắp vào vết thương bị làm độc. Ngài đành dừng lại, không vượt qua được. Nhưng chí sắt son đã làm cho ngài vượt thắng qua được tất cả. 

Trên sa mạc bao la, chỉ một bóng ngài trải dài một cách cô độc; không một kẻ đồng hành hay dân bản xứ hướng dẫn. 

Rồi cũng đến được thị trấn Hami. Vua nước Turfan (Còn gọi là Kaochang) một tín đồ Phật Giáo thuần thành, sai sứ thần ra tiếp rước ngài. 

Trong cuốn Đường Tăng Tây Du Ký, có đoạn chép: 

- Turfan quả là một trung tâm văn hóa, chính trị, xã hội của vùng sa mạc Golbi. Đây là vùng giao liên, trên con đường du hành của đông và tây, cho nên tiếp thu rất nhiều giá trị tinh thần văn minh của xứ người một cách sâu đậm. Dân chúng ở vùng nầy nói thổ ngữ Tocharian. Dân chúng đa số là tín đồ Phật Giáo, nên nề nếp sống rất thuần thục. Tinh thần tín ngưỡng rất cao. Ngày trước, đức Bồ Đề Đạt Ma sang Trung Hoa (theo truyền thuyết) theo con đường nầy, có dừng lại Turfan. (Trang 212 – 213). 

Vị vua cai trị xứ Turfan la Chu Wen Tai (620 – 640) vốn thuộc giòng Trung Quốc. Đây là chư hầu của xứ Tukish-Khan, nhưng vẫn có nhiều liên hệ chính trị, văn hóa với Đường Thái Tông (Trung Quốc). Cuộc tiếp đón ngài Huyền Trang rất trọng thể. Tại đây, ngài đã thuyết pháp cho vua chúa, quần thần nghe và rõ ý nguyện của ngài trong chuyến Tây du. Mọi người đều mến phục ý chí cao cả và mục đích lớn lao vì đạo pháp của ngài. Ngài Huyền Trang đi hành hương các ngôi chùa cổ danh tiếng ở Turfan suốt trong thời gian lưu trú. 

Vua Chu Wen Tai ngõ ý muốn mời ngài ở lại, giúp cho đạo pháp, ở Turfan, giảng giải giáo lý cho triều đình; đồng thời, lãnh đạo giáo hội tại đây. Các vị Cao Tăng, các danh sĩ, các bậc tôn giả cũng đến gặp ngài, khẩn khoảng mời ngài lưu lại để diễn giảng giáo lý, thống lãnh giáo hội, nhưng ngài nhứt mục từ chối: 

- Tôi chỉ theo một tâm nguyện của đời mình, là đi tìm những lời kinh vàng ngọc đích thực của đức Thế Tôn. 

Nếu mục đích nầy thành đạt, thì giá trị thật to lớn và ảnh hưởng lâu dài. 

Vua Chu Wen Tai buồn bã đáp: 

- Quả thật, Ngài đã có một hướng đi vững chắc, không thay đổi. Di chuyển ngọn núi Pamir còn dễ hơn là di chuyển ước vọng của ngài. 

Cuối cùng, ngài chỉ xin thức ăn nội trong ba ngày đường. Nhà vua cảm động đến rơi nước mắt, không nở rời, xin ngài ở lại trọn tháng. Huyền Trang chấp thuận lưu lại và đem những điều sở đắc căn bản nhất để giảng lý đạo mầu suốt thời gian nầy. Trước khi chia tay, nhà vua còn tận tình viết nhiều thư giới thiệu với các quốc vương quen biết trên chặng đường mà ngài sẽ đi qua vùng Trung Á. 

Tuy vậy, Huyền Trang vẫn cố tránh những sự phí phạm thời gian suốt dọc cuộc hành trình, cốt để đi theo hướng mình đã vạch. 

4.- Cuộc Tranh Luận Giáo Lý Kucha 

Sau khi âm thầm rời khỏi Turfan, vào ban đêm, để tránh những cuộc tiễn đưa phiền toái của nhà vua Chu Wen Tai và triều thần, ngài đi về phía tây, đến đô thị Kars-Shart. Dân chúng vùng nầy cũng nói thổ ngữ Tocharish. Tại đây có vào khoảng một trăm ngôi chùa lớn và chừng khoảng hai ngàn vị Tăng theo Tiểu Thừa Giáo. Dân chúng nghe danh tiếng ngài Huyền Trang, nên đã chuẩn bị cung đón. Tuy vậy, Ngài vẫn âm thầm đến một mình, không một ai hướng dẫn, để tránh sự tiếp xúc. Ngài chỉ nghỉ lại một tối. Sau đó, tiếp tục ra đi đến đô thị Kucha. 

Kucha là trung tâm quan trọng của vùng Trung Á trên mọi lãnh vực. Cuốn Đường Tăng Tây Du Ký, có đoạn nói về thời gian ở Kucha và những cuộc tiếp xúc tại đây như sau:

- Kucha, là một ốc đảo. Chung quanh là dân tộc Turo-Mougols. Họ là những thiện chiến, suốt ngày trên yên ngụa, luôn luôn tìm cách để bành trướng ảnh hưởng. Lúc đó, theo tục lệ của Tocharian, thì ngài vàng của Kucha của vua cha Suvarna-Purpa là Suvarna-Deva. Chung quanh vị tân vương nầy có năm ngàn vị sư sãi lãnh đạo tinh thần và giúp việc triều chính. Đây là một trung tâm Phật Giáo Tiểu Thừa. Kucha có những liên hệ ngoại giao và chính trị với Đường Thái Tông. 

Trong khoảng thời gian lưu lại tại kinh thành Kucha, mngài Huyèn Trang có tiếp xúc và nghiên cứu, tham luận giaó lý đức Phật vói các vị Cao Tăng ở đây. Họ không thống nhất một số quan điểm với ngài Huyền Trang. Tuy vậy, điều nầy đã không gây một trở ngại nào trong việc giao hảo. Vi Tăng Thống (Moksa-Gupta) tại Kicha, luôn luôn quý trọng và tán thán công trình du hành và việc tham bái của ngài. Trong cuốn Đường Tăng Tây Du Ký có chép: 

- Suốt hai tháng ở đây, phần thì dùng để tìm hiểu về quan điểm dị đồng giữa các tông phái, phần thì để đợi chờ thời tiết thuận tiện, bớt hà khắc, tôi chợt thấy có một điều căn bản: 

- “Chủ trương: Giới luật tuy khác nhau, nhưng quả thật, nền văn hóa Phật giáo bành trướng tại tiểu quốc nầy đã tạo cho con người hoang dã một nếp sống thuần thành, sâu sắc và độ lượng.”. 

Vua Kucha tiễn đưa ngài rất trọng thể khi chia tay. Vua tặng ngựa, lạc đà, nhưng ngài từ chối. Vua đã cho người hộ tống đến tận biên giới. Các vị sư, tín đồ cũng tiễn đưa ngài.  

5.- Gặp Đại Hãn: Vua Sa Mạc 

Bây giờ là mùa bão tuyết. Khí hậu vô cùng khắc nghiệt. Trên lột trình, không có chỗ nào có thể dừng chân nghỉ ngơi được. Thực phẩm thiếu thốn. Nhiệt độ xuống rất thấp. Ngài vẫn ung dung chống gậy độc hành. Huyền Trang tiếp tục đi về hướng tây. Vùng nầy toàn là dốc đá cheo leo, địa thế vô cùng hiểm trở. Cảnh trí thật hùng vĩ. Nhiều dãy núi chọc trời chắn ngang, khó lòng vượt qua được (Ngày nay cát nhà thám hiểm lừng danh trên thế giới đang tìm cách chinh phục các ngọn núi nầy). 

Ngài vượt qua vùng Bail, tiến đến hồ nước ấm Issyk-Rul. Tại đây, có nhiều doanh trại của Đại Hãn, cát cứ một phương (Vua đóng quân tại vùng nầy từ năm 630). 

Năm mươi năm về trước, Đại Hãn đã từng được một nhà sư từ Gandhâra đến truyền dạy (Vị sư tên Jina-Gupta). Vì vậy, vị vua nầy luôn luôn ngưỡng mộ Tăng sĩ và hấp thụ sâu xa về nền văn hóa Phật Giáo, ngay cả trong lúc hành quân. Đó cũng là một truyền thống tốt đẹp của những vị vua Đại Hãn triều đại về trước. 

Cuộc trường chinh đã đưa nhà vua xa dần vùng đất Phật ở Gandhâra. Vì vậy, khi gặp ngài Huyền Trang, vua Đại Hãn đón tiếp rất trọng vọng. Vua tổ chức một tiệc chay để đãi ngài, có cả triều thần, sứ giả đến. Sau tiệc nầy, ngài Huyền Trang đăng đàn thuyết pháp. 

Đại Hãn thưa: 

- Đây là ngày sung sướng và thanh thoát nhất trong thời hoạt động, chinh chiến và suy nghiệm của tôi. Trước mắt tôi là một nhân vật thần kỳ, tượng trưng cho sự tha thiết tìm chân lý, tha thiết với tiền đồ Phật Giáo ở Đông Phương, tha thiết với công cuộc chấn hưng và thống nhất (ít ra trên đại thể) một số tông phái đã phân hóa. (Đường Tăng Du Ký). 

Nhà vua tìm đủ mọi cách để lưu giữ cho bằng được ngài Huyền Trang, viện dẫn: Cần trùng hưng nền Phật Giáo trong những tương quan và tranh chấp tư tưởng, tín ngưỡng hiện nay. Ngài nói rõ ý nguyện duy nhất của một chuyến viễn du đầy tân khổ nầy. Vua Đại Hãn đã sai đội hậu vệ để tiễn chân ngài qua hai vùng rất hiễm trở nhất là Pamirs và Bactria.  

6.- Tiếp Xúc Bái Hỏa Giáo

(Tại Samarquand) 

Samarquand (ngày nay có tên là Marakanda) là chặng đường khó khăn nhất trong chuyến hành trình của ngài Huyền Trang. Nhất là những sự va chạm về mặt tư tưởng. 

Samarquand vốn là kinh đô của tiểu quốc Sogdiana. Ngài Huyền Trang phải nấng ná ở đây một thời gian, trong cuộc phát huy tư tưởng Phật Giáo. 

Có hai lý do: 

1.- Samarquand là chặng đường cuối cùng trong cuộc bành trướng ảnh hưởng tư tưởng và tôn giáo giữa hai nước Ấn Độ và Trung Hoa. Đây cũng là ngã ba đường thông thương giữa Tiểu Á và Viễn Đông. Vì vậy, trong cuộc giao tiếp nhiều nguồn tôn giáo khác nhau, Samarquand vốn là vùng tranh chấp. 

2.- Samarquand vốn cũng là vùng pha trộn giữa Bái Hỏa Giáo và Phật Giáo. Cũng vì vậy, Phật Giáo dễ bị đi vào mê tín, phù chú (Tantrisme) dị đoan. 

Vì tính chất quan trọng đó, ngài Huyền Trang cố tìm lại giá trị cần thiết của đạo pháp. Một mặt, ngài thuyết pháp để phân biệt chơn giả. Một mặt ngài tổ chức truyền giới cho một số đông Tăng sĩ. Chùa chiền được củng cố lại, loại bỏ những phần của huyền học. 

Sự thành tựu nầy mở đầu cho cuộc tranh cải, ít ra trên cơ sở, tổ chức và tinh thần Phật Giáo tại Samarquand. 

7.- Đường Vào Xứ Phật 

Lẽ ra, ngài Huyền Trang (theo tập Du Ký) còn lưu lại Samarquand trong một thời gian nữa, vì công cuộc tổ chức lại Phật Giáo ở đây chưa hoàn chỉnh. Ngài đành lên đường để tiếp tục cuộc hành trình. 

Đi về phía nam, ngài phải vượt qua những rặng núi vô cùng hiểm trở. Đây là địa giới cuối cùng của đế quôc Thổ. Vùng nầy mệnh danh là cổng sắt (Gate of Iron), phân tranh của hai nền văn hóa. 

Đường vào xứ Phật còn nhiều cam go. Vượt qua giòng Oxus hiểm nghèo. Ngài tiến vào địa phận của Bactria, mệnh danh là Ngưỡng Cửa Vùng Đất Phật. Ở đây vừa mới xẩy ra một cuộc soán vị. 

Nguyên là hoàng hậu của xứ Bactria vừa từ trần. Nhà vua cưới nàng công chúa khác (Tarfu) sau đó. Thế là nàng Tarfu yêu tình nhơn hơn là vua Tradu-Shad. Thế là nàng thông đồng với tình nhơn và tay chân trong cung điện, để tổ chức cuộc đầu độc nhà vua, đưa người yêu lên ngai vàng.

Tân quân vốn là người một đạo. Vua tổ chức đón tiếp ngài Huyền Trang vô cùng trọng thể. Kế đó, nhà vua lại cung thỉnh ngài vào kinh đô Balk. 

Tại Balk, cũng nhu Bactria có rất nhiều chùa chiền nguy nga; tuy rằng có một số chùa chiền đã bị phá hủy kể từ khi rợ Hung Nô xâm lăng (vào thế kỷ thứ năm). Các vị sư ở đây theo Tiểu Thừa Giáo. Tuy vậy, họ rất kính trọng ngài Huyền Trang. Một vị triết gia được trọng vọng nhất toàn vùng Bactria, là ngài Prajnakara thỉnh ngài đến để cùng nghiên cứu và thảo luận các nét căn bản về giáo lý. 

Triết gia Prajnakara tán dương ý nguyện Tây Du của ngài. Trong Đường Tăng Tây Du Ký, có đoạn ghi chép: