Hồi Ký Đặc Biệt (Kỳ 10) : Chùa Khánh Anh Sau 30 Năm

Tác giả Hòa thượng Thích Minh Tâm

07/11/201408:26 (Xem : 2349)

* * * * * * * * *

Chùa Khánh Anh sau 30 năm (bài số 10)

          Thời kỳ hoạt động, giai đoạn 1 : 1975-1989

          4/ Sinh hoạt tín ngưỡng trong phạm vi nước Pháp

          Trong thời gian qua, 2 Bản tin Khánh Anh (số 76, 77) vì có nhiều bài cần phổ biến, mà số trang của Bản tin thì giới hạn, nên loạt bài kể chuyện "chùa Khánh Anh sau 30 năm" đành phải gác lại. Hôm nay có phần thư thả 1 chút, vậy xin tiếp tục.
          Trước đây đã nói đến : Thời kỳ hoạt động của chùa Khánh Anh. Chia ra làm nhiều giai đoạn, trong đó có :

          Giai đoạn 1 = 1975-1989 : Hoạt động trong phạm vi nước Pháp.

          Giai đoạn 2 = 1978-1990 : Hoạt động mở rộng trong phạm vi Âu châu.

          Giai đoạn 3 = 1990-2008 : Hoạt động sau khi thành lập GHPGVNTN Âu châu (26/12/90).

          Cách phân chia này cũng tạm thời cho có một vài dấu mốc thời gian để quy tụ một số công việc xảy ra. Chớ trên thực tế, việc này chồng chéo việc kia. Việc kia chưa xong thì việc nọ lại khởi sự. Cho nên phân chia thời gian một cách cố định, một chiều, e không đúng với thực tế. Kính mong chư Tôn Đức và bà con xa gần hiểu cho. Chẳng hạn ghi rằng 1975-1989 : hoạt động trong phạm vi nước Pháp.
          Nhưng bắt đầu từ năm 1978 cũng đã có những hoạt động phật sự sang phạm vi các nước Âu châu. Chứ không phải chờ đến hết năm 1989.
          Trở về giai đoạn một tức là hoạt động trong phạm vi nước Pháp, thì đã có ghi ra những mục nhỏ tạm thời như sau :

          1/- Sinh hoạt tín ngưỡng.

          2/- Sinh hoạt cho người tỵ nạn.

          3/- Sinh hoạt cho Nhân quyền và Tự do Tôn giáo tại Việt Nam.

          4/- Sinh hoạt tín ngưỡng trong phạm vi nước Pháp.

          5/- Sinh hoạt về Gia Đình Phật Tử.

          6/- Một vài sinh hoạt khác (như lịch tử vi Khánh Anh...).

          Mấy Bản tin Khánh Anh trước đây đã nói qua các tiểu mục 1, 2, và 3. Rồi vắng 2 kỳ. Kỳ này tiếp tục. Vậy xin nói tới tiểu mục 4 tức là sinh hoạt tín ngưỡng trong phạm vi nước Pháp.
          Có nghĩa là khi chùa Khánh Anh ở Bagneux, xây dựng chưa xong thì đã có những Phật sự hướng đến nhiều nơi khác trên đất Pháp. Tóm tắt từ năm 1975 đến năm 1989, có nhiều địa phương ở nước Pháp liên hệ với chùa Khánh Anh. Đại lược xin kể ra theo thứ tự thời gian như sau :

          Marseille từ năm 1975.

          Bordeaux từ năm 1980.

          Lyon từ năm 1981.

          Toulouse từ năm 1985.

          Nantes từ năm 1987.

          Strasbourg từ năm 1988.

          và Montpellier, Bésançon từ năm 1989.

          1/- Marseille từ năm 1975 : Marseille là một thành phố cảng quan trọng ở miền Nam nước Pháp, trên bờ Địa Trung Hải, cách Paris khoảng 800Km. Từ trước đến nay, các tàu biển đi từ Ấn Độ Dương tới Âu châu xuyên qua kênh đào Suez thì cảng Marseille của Pháp là cánh cửa quan trọng mở ra hướng này. Do đó mà trước 1975, đã có một số đông người Việt ở đây là sinh viên hoặc làm việc hay buôn bán. Nhiều nhất là làm chủ các tiệm ăn Á châu, Việt Nam. Và về tôn giáo, hầu hết đều có tín ngưỡng Phật giáo hay quen gọi là đạo thờ ông bà.
          Khi tôi đến Pháp năm 1973, thì tại Marseille đã có một Hội Phật giáo với tên gọi là Hội Nghi Lễ Phật Đà. Tôi chưa từng đến đó, nhưng có 1 vài hội viên ở đó liên lạc với chúng tôi. Nhất là sau khi Niệm Phật Đường Khánh Anh ra đời ở Paris năm 1974 và có ra một tập san hàng tháng nho nhỏ (bằng ronéo) để giảng giải nhiều giáo lý cơ bản của nhà Phật rồi gởi đến cho họ. Những người này rất vui mừng, lần lần, liên lạc nhiều hơn.
          Trong số này, có 3 vị nữ Phật tử, quen gọi bà Dung, bà Tụng và bà Mỹ. Cả 3 đều là dân buôn bán, chủ tiệm ăn hay tiệm chạp phô nhưng rất sùng đạo. Lại thêm một nam phật tử tên Vũ Văn Hà pháp danh Nguyên Lưu làm phu tàu thủy, cũng rất sùng đạo và ăn chay trường. Trong bốn vị này cho đến bây giờ, đã có 3 vị xuất gia. Tức là Sư cô Trí Hải, Sư cô Trí Minh và Sa di Nguyên Lưu (đã mất). Vào thời đó (1975) bốn vị rất gần gũi với nhau ở Marseille và khuyến khích cho nhau tụng kinh, niệm Phật học hỏi giáo lý. Bà Dung có mua một căn nhà nhỏ ở dưới chân một ngọn đồi thuộc Marseille 15 để làm nơi thờ Phật rồi thỉnh thoảng cuối tuần hay ngày nghỉ kéo nhau về đó tụng kinh lễ Phật. Nhưng không có Thầy nào hướng dẫn.
          Khi biết tôi ở Paris qua tập san Khánh Anh có những sinh hoạt Phật sự, bốn vị này viết thơ mời tôi về Marseille và có dự định cúng dường nơi này để làm một ngôi chùa. Tôi trả lời bận quá, chưa có thể về được. Và ngược lại, tôi mời họ sắp xếp về Niệm Phật Đường Khánh Anh dự lễ Vu Lan năm đó (1975), nhân tiện sẽ bàn thêm về chuyện "chùa ở Marseille".
          Khi về Paris dự lễ Vu Lan tại Niệm Phật Đường Khánh Anh ở Arcueil ngày 17/8/75, các Phật tử nói trên đã gặp thêm 3 vị thầy khác đến dự lễ Vu lan, trong đó có một thầy giảng ý nghĩa ngày Vu lan tức Hòa Thượng Thích Thiền Định sau này. Qua ngày dự lễ, 3 vị tìm cách liên lạc với Hòa Thượng Thích Thiền Định tại chùa Linh Sơn để xin rước Thầy về Marseille hướng dẫn phật sự.
          Lúc đầu họ rất ngần ngại, không dám thưa thẳng với tôi. Nhưng khi biết được, tôi hết sức hoan hỷ, khuyến khích họ nên tiến hành nghiêm chỉnh để cung thỉnh Thầy về Marseille.
          Sau khi về thành phố cảng này. Hòa Thượng Thích Thiền Định (lúc đó là Thượng Tọa) lập Hội Phật giáo đặt tên chùa Pháp Hoa từ ngôi nhà nhỏ dưới chân đồi. Sau này Thầy vận động mua thêm một phần đất trên đỉnh đồi rồi xin phép xây dựng một ngôi chùa trên đó.
          Lễ đặt viên đá đầu tiên xây chùa Pháp Hoa thực hiện ngày 14/5/78 và Đại lễ Khánh thành tổ chức hết sức trang nghiêm trọng thể vào ngày 31/5/81. Cả 2 lễ này tôi đều có đến dự với đông đảo Tăng Ni Phật tử hết sức vui mừng. Giờ đây Hòa Thượng đã viên tịch ngày 30/3/98. Ngôi chùa Pháp Hoa vẫn còn sừng sững trên đỉnh đồi trang nghiêm, tịch tĩnh. Công việc Phật sự tại đây truyền lại cho đệ tử của Ngài kế tục. Những người ngày trước bây giờ đã quá vãng, có vị đã xuất gia học đạo rồi di chuyển đi sinh hoạt ở các thành phố khác, ít thấy trở lại Marseille.
          2/- Bordeaux từ năm 1980: Bordeaux cũng là một thành phố cảng nổi tiếng của Pháp nằm trên bờ Đại Tây Dương, cách Paris khoảng 700Km về hướng Tây Nam. Trước 1975 đã có nhiều sinh viên Việt Nam du học tại đây. Sau 1975 lại có thêm 1 số người Việt vượt biên tỵ nạn hoặc đoàn tụ gia đình đến đây sinh sống.
          Nhưng về Phật giáo thì chưa có một ngôi chùa Việt hay một Thầy Việt nào để hướng dẫn tinh thần. Tuy vậy trong những người Phật tử ở đây có một số biết tụng kinh làm lễ. Do đó họ tự động lập ra một nhóm, như một ban tụng niệm để có dịp đi đến nhà Phật tử trong vùng thực hiện một lễ cầu an hay cầu siêu mà không cần phải có Thầy hướng dẫn.
          Mãi cho đến năm 1980, mới có một vài đạo hữu ở Bordeaux liên lạc mời quý Thầy ở chùa Khánh Anh về làm lễ Phật Đản vào ngày 1/6/80 rồi lễ Vu Lan 24/8/80. Các buổi lễ này được tổ chức tại một hội trường thuê mướn trong thành phố. Chương trình gồm có lễ Phật, thuyết pháp và trình diễn văn nghệ. Có lần Đại lễ Vu Lan, Gia Đình Phật tử Quảng Đức ở Paris kéo xuống viện trợ thêm một vài tiết mục văn nghệ trước để cúng dường sau là giúp vui cho bà con đạo hữu.
          Lễ Cầu an đầu năm Quý Hợi tổ chức vào ngày 13/3/83 tại Centre Social trong khu Grand Parc của Bordeaux. Trong kỳ lễ này, một ban chấp hành Hội Phật giáo tại Bordeaux được bầu ra. Và đến lễ Phật Đản 12/6/83 tổ chức tại Maison Cantonalle thì làm lễ ra mắt với thành phần.

          Hội trưởng : Bà Huỳnh thị Nữ.

          Thơ ký : Ông Huỳnh Quốc Thủy.

          Thủ quỹ : Ông Hồ văn Chọn.

          và nhiều vị trong ban Cố vấn.

          Sau khi có hội rồi bây giờ nghĩ tới kế hoạch xây chùa, hay mướn... chùa. Phải mất một thời gian tìm kiếm cho đến một hôm tìm thấy một ngôi nhà ở vùng Lormont (ngoại ô Bordeaux) với giá phải chăng có thể vói tới được.
          Đến ngày 14/9/86 một lễ An vị Phật trang nghiêm thành kính được tổ chức tại ngôi nhà nhỏ bé này đặt tên là chùa Phước Bình (tức Cố Hòa Thượng Hành Trụ, một danh Tăng cận đại của Việt Nam). Đó là ngôi chùa Việt đầu tiên trong vùng Bordeaux.
          Từ khi có ngôi chùa nhỏ này, bao nhiêu Phật sự ở địa phương Bordeaux, đều thực hiện nơi đây. Những lễ Vu Lan, Phật Đản, Trung thu hay ngày đầu năm Tết Nguyên Đán đều thực hiện tại chùa. Vào những dịp Đại lễ, quý Thầy từ Paris được mời về chủ trì và thuyết giảng giáo lý. Thỉnh thoảng cũng tổ chức một hai kỳ Thọ Bát Quan Trai.
          Cho đến tháng 9/87 mới có một Thầy được phật tử Bordeaux thỉnh về làm Trụ Trì. Đó là Đại Đức Thích Minh Đức (bây giờ là Thượng Tọa). Ít lâu sau, toàn ban chấp hành đồng ý thỉnh Thầy trụ trì kiêm luôn chức Hội trưởng để dễ dàng điều hành công việc phật sự.
          Từ đó mọi việc đều do Thầy quán xuyến trực tiếp chỉ huy.
          Nhiều người nghĩ rằng đây là một giải pháp hay, có thể giải quyết suôn sẻ mọi thắc mắc trong nội bộ. Nhưng ngược lại, ở đây không phải thế. Chỉ sau một thời gian ngắn, mâu thuẫn lại bùng lên, tranh chấp bất đầu sôi nổi, càng lúc càng đi xa và lâm vào bế tắc.
          Ngày nay, sau 28 năm nhìn lại, Bordeaux không phải chỉ có một chùa, mà còn có thêm một chùa thứ hai. Đó là chùa Liên Hoa cũng là mua lại một ngôi nhà nhỏ ở Villenave d'Ormon một thành phố phụ cận Bordeaux, về phía Nam. Chùa này chưa có Thầy trụ trì, chỉ có 2 Sư cô tạm thời gánh vác mà trong đó có một vị chính nguyên là Hội Trưởng Hội Phật giáo Bordeaux lúc ban đầu (Sư cô TN Tịnh Hiền).
          Hiện nay (2008) hai Sư cô tuổi cao, sức yếu, bịnh hoạn thường xuyên, nên không còn đủ sức để tiếp tục đảm đương công việc của một ngôi chùa, tuy rằng nhỏ bé. Mà lớp trẻ thì chưa thấy xuất hiện. Nên chùa vẫn còn đó mà không còn không khí sinh hoạt sống động tích cực như ngày xưa. E đây cũng là hình ảnh chung chung của nhiều chùa hiện nay, một khi chưa có thành phần Tăng Ni kế tục đủ bản lãnh để tiếp nối con đường của người trước đã đi qua.
          3/- Lyon từ năm 1981: Lyon, một thành phố xếp vào hàng thứ 2, về phía Đông Nam nước Pháp, cách Paris 450Km. Một thành phố kỹ nghệ, nằm giữa 2 con sông lớn Saône và Rhône hợp nhau đổ vào cửa biển Marseille.
          Đây cũng là nơi có nhiều kiều bào Việt Nam sinh sống và sinh viên Việt Nam du học ngày trước. Sau biến cố 30/4/75, làn sóng tỵ nạn không phải chỉ có Việt Nam, mà cả 3 nước Đông Dương (Việt, Miên, Lào) đều có một số lớn dân chúng được phân phối về đây định cư. Mà trong số kiều dân 2 nước Miên, Lào, người gốc Việt cũng không phải là ít.
          Bởi vậy, sau khi đời sống đã ổn định, thì nhu cầu tâm linh, văn hóa được đặt ra cho lớp người tha hương tỵ nạn này. Đó là tôn giáo. Đạo Chúa đã có sẵn nhà thờ, có cha Việt. Còn đạo Phật thì không có gì cả bắt đầu bằng số không và Thầy Việt cũng gần như vắng bóng ở đây.
          Khi tôi được mời đến làm lễ đầu năm Tân Dậu ngày 15/2/81 thì được biết tại Lyon đã có tổ chức thành một Hội Phật giáo rồi và trước đây đôi ba lần cũng có Thầy Việt lui tới. Nhưng Thầy tới rồi lại đi và lần sau cùng gần như... đi luôn không trở lại nữa. Lý do không có gì quan trọng to tác cả. Chỉ vì bất đồng ý kiến với nhau mà năm người mười ý, sanh ra cãi vã. Đó là bệnh thâm căn cố đế của người Việt, ở đâu cũng vậy, dầu là tỵ nạn tha hương.
          Vấn đề đặt ra cho tôi là nên duy trì hay chấm dứt sinh hoạt của Hội Phật giáo ở đây. Lần tiếp theo là lễ Phật Đản tổ chức vào ngày 10/5/81 cũng tại địa điểm trước. Đó là Maison du Réfugié nằm trong vòng nhà thờ của các bà Sơ tại Lyon. Làm lễ Phật trong đất nhà thờ và sau buổi lễ này còn có một lễ quy y cho nhiều Phật tử Việt Nam mới đến từ các xứ Đông Dương. Sau này gặp lại, họ bảo chúng con đã quy y rồi. Hỏi quy y ở đâu? Họ trả lời một cách khẳng khái tự nhiên: Chúng con đã Quy y trong... nhà thờ năm 1981. Chính Thầy đã làm lễ mà!
          Qua buổi lễ Phật Đản 1981 tôi đặt vấn đề với các đạo hữu: Quý vị suy nghĩ có nên tiếp tục duy trì Hội Phật giáo ở đây hay là chấm dứt. Tôi hẹn kỳ sau trở lại trong một phiên họp để quyết định.
          Kỳ họp quyết định vào ngày 14/11/81, chỉ còn khoảng năm sáu người. Nhưng tất cả đồng ý duy trì. Nếu thế, tôi đề nghị khỏi cần bầu bán gì cả. Chỉ chừng này bà con thì chia nhau các chức vụ mà gánh. Thế là :

          Hội trưởng : Ông Cao văn Trường.

          Phó hội trưởng : Bà Tâm Nguyên, Ông Dũng.

          Tổng thư ký : Ông Bez.

          Phó thơ ký : Thái Quan.

          Thủ quỹ : Bà Abdoul.

          Tôi nhớ đại khái như vậy. Sau này có bổ sung thêm thành một danh sách khá dài. Và làm lễ ra mắt Ban Chấp Hành vào dịp lễ Phật Thành Đạo ngày 8/12/81.
          Sau khi ra mắt, việc làm cấp tốc của ban này là tìm thuê một nơi làm Niệm Phật Đường. Chẳng bao lâu tìm mướn được một căn nhà 2 tầng dính nhau (jumelé) trên đường Fontanière thành phố Villeurbanne, ngoại ô Lyon. Bà con hăng hái kêu gọi công quả chỉnh trang tu bổ cho kịp để làm lễ An vị được chọn vào dịp Phật Đản nhằm ngày 15/5/82.
          Ngày này được chư Tôn Đức từ Paris, từ Marseille và bà con Phật tử Lyon cũng như các vùng phụ cận tụ hội về tham dự khá đông đảo. Và cũng từ ngày này Niệm Phật Đường được đặt tên là Thiện Minh, Pháp hiệu của Cố Hòa Thượng Thích Thiện Minh (Phó Viện Trưởng Kiêm Tổng Vụ Thanh Niên và Gia Đình Phật Tử GHPGVNTN) bị cộng sản sát hại trong nhà tù Việt Nam năm 1978.
          Chưa hết, nếu chỉ chừng này thôi, tôi nghĩ Niệm Phật Đường Thiện Minh sẽ không tồn tại đến ngày nay, vì sau đó còn bao nhiêu sóng gió tiếp nối dồn dập, nếu không có Thầy về gánh vác trực tiếp phật sự tại Lyon.
          Điều may mắn là lúc đó có Đại Đức Thích Tánh Thiệt (bây giờ là Hòa Thượng) từ trại tỵ nạn Quảng Châu, Trung quốc, được chánh phủ Pháp nhận nhân đạo. Thầy về chùa Khánh Anh Paris sinh hoạt từ tháng 4/1981. Thỉnh thoảng tôi yêu cầu Thầy về Lyon làm lễ và thuyết pháp cho bà con phật tử ở Niệm Phật Đường Thiện Minh.
          Lúc đầu, thầy chấp nhận đi tạm một hai kỳ. Sau miễn cưỡng một hai tuần. Và cuối cùng ở lại lâu hơn và vĩnh viễn luôn với vận mệnh nổi trôi của phật tử Lyon và chùa Thiện Minh cho đến bây giờ. Đấy cũng là nhân duyên đặc biệt.
          Khi đã có quyết định chọn Lyon làm điểm tựa rồi. Đại Đức trụ Trì Thích Tánh Thiệt lúc đó bắt đầu đi tìm đất để xây dựng ngôi chùa Thiện Minh thực thụ sau này. Đến tháng 10/1982, thầy đã đặt cọc để tiến hành mua một ngôi nhà cũ với giá 430 ngàn quan Pháp trên một ngọn đồi tại thành phố Ste Foy Les Lyon tức là địa điểm chùa Thiện Minh ngày nay. Cuối năm 1983, lễ đặt đá xây dựng chùa Thiện Minh. Ngày 25/8/84, một lễ rước Phật trọng thể với nhiều xe hoa rực rỡ từ Niệm Phật Đường ở Villeurbanne về chùa mới ở Ste Foy Les Lyon xuyên qua thành phố Lyon. Và cao điểm là Đại lễ Khánh Thành cũng là tổ chức Đại Giới Đàn Liễu Quán Âu châu suốt trong những ngày 4,5,6 và 7/5/1990.
          Nhưng rồi trong đêm 18/6/06 một trận hỏa hoạn, không biết nguyên nhân từ đâu đã thiêu rụi mái ngói và Chánh điện chùa Thiện Minh. Tất cả trở thành hoang tàn đổ nát, chỉ còn lại 4 bức tường loang lỗ.
          Vô thường làm mất đi và cũng vô thường để tái tạo. Chùa Thiện Minh qua bao cơn sóng gió, chướng nạn, nhất là 2 năm di tản. Bảo hiểm thuê cho một căn nhà tiền chế làm chỗ thờ tạm thời, để sinh hoạt, để kêu gọi cộng đồng phật tử và bà con đồng hương, kể cả người Pháp.
          Rồi bao nhiêu thủ tục cứu xét tới lui để đền bù. Rồi gọi thầu, rồi đặt đá tái xây dựng. Và bây giờ là phục hoạt. Đại lễ An vị Phật vừa rồi ngày 30/8/08 tại ngôi chùa cũ, cũng tại Chánh Điện cũ. Nhưng mà là mới. Phật mới, mái ngói mới, tường rào, sân gạch đều đổi mợi. . . Và chùa Thiện Minh bây giờ thay hình đổi dạng để chính thức bước vào một giai đoạn mới . . .
          (còn tiếp)  -  (Tiếp tục phần 11)